مبانی طراحی معماری فضاهای زیرزمینی با ملاحظات دفاع غیرعامل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه جامع امام حسین (علیه السلام)

2 دانشگاه عالی دفاع ملی

چکیده

رشد گسترده تمدن در مقیاس جهانی، اثر چشم­گیری بر نحوه­ زندگی بشر خواهد داشت. درحالی­که جمعیت کره­ زمین در حال افزایش است و جهان نیز می­ بایست غذا، انرژی و منابع معدنی بیش­تری جهت حمایت از این رشد فزاینده فراهم نماید و استفاده از فضاهای زیرزمینی به اصلاح و بهبود این وضعیت کمک می­ نماید. فضاهای زیرزمینی نقش اساسی در حفاظت فیزیکی از سرمایه­ های ملی دارند لذا توجه جدی به رعایت ملاحظات دفاع غیرعامل در طراحی معماری این فضاها، علاوه ­بر رفع مشکلات عملکردی، باعث مصونیت بخشی آن­ها شده و به­ عنوان یکی از مؤلفه­ های برتری قدرت و امنیت در زمان تهدید خواهند بود. در این تحقیق ابتدا فضاهای زیرزمینی بررسی و شناخت کلی از آن ارائه شد و سپس با ارائه الگوهای کاربردی در بخش­هایی مانند: طراحی نمای بیرونی و ورودی­ها، جانمایی و سازماندهی فضاها، طراحی داخلی، نظام نورپردازی و امنیت و ایمنی در شرایط مختلف، به مبانی طراحی معماری فضاهای زیرزمینی پرداخته شده است. طراحی معماری هر فضای زیرزمینی با توجه به وضعیت حاکم بر آن مثل شیب­ داربودن سطح، محصوربودن سطح روی فضای زیرزمینی و تراکم بالای ساختمانی در سطح و ...، و نیز نوع کارکرد آن مثل تجاری، ورزشی، نظامی و ...، به­ طور خاص انجام می­شود؛ که لحاظ­ کردن اهداف طراحی و نیز الگوهای ارائه ­شده کمک شایانی به بهره­بردای بهتر آن می­ نمایاند و از نظر عملکردی نیز مشکلات کم­تری گریبان گیر بهره­ برداران خواهد شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

principles of Designing Underground Spaces Based on Passive Defense Considerations

چکیده [English]

Increasingly developing of the human civilization throughout the world will effect on human life
mode in future. The sphere population is increasing and the nations are searching for the best life
standards, and the earth must supply more food, energy and mineral reservoirs to support the
increasingly crowd. Underground spaces play a basis role in safe keeping the national assets and
currently, it is considered as the most attractive and safest option to use. The advantages of such
spaces are high security, low keeping costs, low energy-consuming, high degree of control and
prevention from biological impacts. according to these characteristics, these spaces are more
effective than other spaces. Therefore, using specially the passive defense approaches for many of
these spaces can make them very safe and they will be the powerful and secure cases in dangerous
and threatening conditions.In this study, at first the overall identification and assessment of
underground spaces was represented and then it has addressed the principles of architecture design
underground spaces with the presentation of applied patterns in some sectors such as, designing
entrances and external view, Locating and organizing spaces, Interior design, Lighting system,
safety and security in different condition. Architectural design of every underground space due to 
its situation like slope of the surface, the surface being trapped underground space and high density
construction on the ground, and the type of operation, such as business, sports, military and ..., is
done specifically; which considering design goals and the presented patterns help to better exploit it
and it will be fewer problems faced by farmers from the functional point of view.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Design
  • Passive Defense
  • Underground Space
  • Pattern
  1. کارمودی، جان، استرلینگ، ریموند، مترجم وحیدرضا ابراهیمی، طراحی فضاهای زیرزمینی، مرندیز، مشهد، 1388.##
  2. اکبری، عباس، فضاهای امن پناهگاهی، نشریه شماره 5 دفاع غیرعامل، معاونت دفاع غیرعامل قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیا(ص)، 1384.##
  3. فرزام شاد، مصطفی، جایگاه فضای معماری در ساختمان مقاوم در برابر انفجار، فصلنامه علمی-تخصصی انجمن علمی دفاع غیرعامل ایران، دوره اول، شماره 2، صص 87-81، 1392.##
  4. مختاری، مهسا، زارع، مصطفی و بصیری، علی، معماری زیرزمینی راهکاری در جهت نگه داشت انرژی در فضاهای شهری، اولین کنفرانس بین المللی رویکردهای نوین نگهداشت انرژی، پژوهشگاه نیرو، تهران، 1390.##
  5. اکبری، عباس، آشنایی با سنجنده­ها و تأسیسات عمیق زیرزمینی حساس و راهبردی، نشریه شماره 6 دفاع غیرعامل، معاونت دفاع غیرعامل قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیا(ص)، 1384.##
  6. فرزام شاد، مصطفی، مبانی برنامه­ریزی و طراحی معماری فضاهای زیرزمینی و کاربری­های تجاری، اداری و درمانی، مؤسسه انتشاراتی جهان جام جم، چاپ اول، تهران، 1393.##
  7. مولائی، اصغر، معماری پایدار با رویکرد استفاده از فضاهای زیرزمینی، سومین کنفرانس ملی عمران شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج، 1390.##
  8. خزایی، صفا، حسینی، سید عظیم، منیری، حمیدرضا، ملاحظات اساسی دفاع غیرعامل در حین ساخت سازه­های زیرزمینی به منظور اجتناب از شناسایی توسط سامانه­های سنجش از دور، همایش مدیریت ساخت با رویکرد دفاع غیرعامل، دانشگاه جامع امام حسین(علیه السلام)، 1390.##
  9. صحفی، محمدعلی، ملاحظات دفاع غیرعامل در اجرای    پروژه­های دفاعی زیرزمینی، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشکده و پژوهشکده دفاع غیرعامل، استاد راهنما دکتر فریدون خسروی، 1391.##
  10. کریمی مشاور، مهرداد، نگین تاجی، صمد، جایگاه فضاهای زیرزمینی در طرح­های شهری، مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران، دانش شهر، شماره 12، صص 21-1، 1389.##
  11. حیدری شلمانی، محمد، ملاحظات پدافندغیرعامل طراحی ورودی فضاهای زیرزمینی در برابر آشکارسازی سنجنده­های ماهواره­ای، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده و پژوهشکده دفاع غیرعامل، دانشگاه جامع امام حسین(علیه السلام)، 1392.##
  12. نخعی، جلال، مبانی طراحی فضاهای امن عمومی در کلان شهرها از منظر دفاع غیرعامل، عمارت پارس، چاپ اول، تهران، 1394.##
  13. حسینی، سید بهشید، طراحی در بحران (مراکز درمانی صحرایی)، بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش­های دفاع مقدس، چاپ اول، تهران، 1386.##
  14. اکبرپور، عباس، حسینی، سید عظیم، تبیین روش­های کاهش اثر انفجار در ورودی­های فضاهای امن زیرزمینی، فصلنامه علمی- ترویجی پدافند غیرعامل، سال دوم، شماره 3، پیاپی 7، صص59 -53، 1390.##
  15. افشاری­نژاد، عیسی، توصیه­نامه طراحی سازه­های امن، دفتر سازه­های امن وزارت مسکن و شهرسازی؛ چاپ اول، تهران، 1367.##
  16.  بیطرفان، مهدی، لعل عارفی، شاهین، تبین جایگاه مقاوم سازی در سازه­های زیرزمینی امن در برابر تهدیدات، دومین کنفرانس ملی سازه و فولاد، انجمن سازه­های فولادی ایران،            صص 546- 539، 1390.##
  17. پیمان، صفا، استحکامات و سازه­های امن، انتشارات دانشگاه صنعتی مالک اشتر، چاپ اول، تهران، 1386.##
  18. حسینی،سید بهشید و همکاران، ارزیابی شاخص­های طراحی پناهگاه­های دو منظوره مجتمع­های مسکونی، فصلنامه     علمی-تخصصی انجمن علمی پدافند غیرعامل ایران، دورة اول، شمارة اول، تابستان 2، صص 26-17، 1392.##
  19. محمودی، مهناز، بررسی همزیستی پایدار معماری و طبیعت در بناهای زیرزمینی، ماهنامه بین­المللى راه و ساختمان، سال ششم، شماره 51، صص 68-64، 1387.##
  20. میرزایی، غلامرضا، شهردار، شهاب الدین، بررسی تحلیلی انواع پناهگاه و سیستم‌های آن، مجموعه مقالات همایش سراسری تبیین سیستم‌های مهندسی و مدیریت دفاع غیرعامل، دانشگاه جامع امام حسین (علیه السلام)،1391.##
  21. هاشمی فشارکی، سید جواد، قراباغی، محسن، مبانی طراحی و ساخت فضاهای امن پناهگاهی، نخبه‌سازان، تهران، ۱۳۹۰.##
  22. وسمن، هارولد، روز، ویلیام، حفاظت در برابر بمباران هوایی،  ترجمه عباسعلی حسینمردی، وزارت مسکن و شهرسازی کمیته امور پناهگاه­ها، نشریه شماره 2، 1365.##
  23. افشاری­نژاد، عیسی، توصیه­نامه طراحی سازه­های امن، چاپ اول، تهران، دفتر سازه­های امن وزارت مسکن و شهرسازی، 1367.##
  24. استوری، سالی، نورپردازی بی­نقص در طراحی فضاهای مسکونی، ترجمه­ی اشکان جیهوری، چاپ دوم، تهران، هنر معماری قرن، 1391.##
  25. فرماندهی مهندسی ندسا، مقدمه­ای بر طراحی سازه­های امن، 1365.##
  26. گواهی، تورج، مقدمه­ای بر سازه­های امن و استحکامات، چاپ اول، تهران، مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه جامع امام حسین(علیه السلام)، 1391##.
  1. نیری، آرش، طراحی سازه­های امن (اصول و مفاهیم پایه)، چاپ اول، تهران، انتشارات دانشگاه صنعتی مالک اشتر، 1392.##
  2. واحد فنی و اجرایی وزارت مسکن و شهرسازی، ضوابط ساخت پناهگاه خصوصی در آلمان، نشریه شماره 1، 1364.##