مکانیابی پایگاه‌های پشتیبانی مدیریت بحران باتوجه به اصول پدافند غیرعامل (مطالعه موردی: کلان شهر تبریز)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

شهید بهشتی

چکیده

سرزمین ایران به­ دلیل موقعیت سیاسی و جغرافیایی خاص خود، در طول تاریخ همواره شاهد بلایای طبیعی و غیرطبیعی بسیاری بوده است. از این‌رو جایگاه نظری و عملی پدافند غیرعامل در مواجهه با بحران‌ها در این گستره بسیار اهمیت دارد. اگر مکان­یابی طرح‌های جدید شهری با استفاده از دانش فنی پدافند غیرعامل صورت گیرد در هنگام رویدادهای غیرمنتظره از تخریب شدید جوامع شهری جلوگیری می‌شود. پایگاه‌های پشتیبانی مدیریت بحران از جمله مهم‌ترین مراکز جهت مهیاکردن بستر عملیاتی و تاکتیکی مناسب برای تحقق اقدامات پیشگیری، آمادگی و مقابله در بحران‌های مختلف به‌عبارت‌ دیگر تاکتیک‌پذیرنمودن سیستم مدیریت بحران‌ها می‌باشند. یکی از موارد قابل‌ توجه قبل از احداث این پایگاه‌ها مطالعه، بررسی و انتخاب مکان جغرافیایی مناسب برای استقرار این نوع کاربری است. مکانی که در شرایط بحرانی محلی ایمن برای پایگاه باشد و همچنین در جهت کارایی هرچه بیش­تر پایگاه مؤثر و مفید واقع شود. بنابراین در این پژوهش با استفاده از اصول پدافند غیرعامل اقدام به مکان­یابی این پایگاه‌ها با روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و سیستم اطلاعات جغرافیایی نمودیم. هدف از این مکان‌یابی کاهش آسیب‌پذیری پایگاه‌های پشتیبانی مدیریت بحران تبریز در مقابل مخاطرات طبیعی و غیرطبیعی و حفظ کارایی این مراکز در مواقع بحرانی می‌باشد. در انتها نقشه‌ای رستری تهیه شد که مناسب‌ترین و پرریسک‌ترین مناطق کلان‌شهر تبریز با توجه به اصول پدافند غیرعامل را برای احداث این پایگاه‌ها را مشخص نمود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Disaster Management Support Centers Localization Based on the Principles of Passive Defense (Case Study: Tabriz Metropolis)

چکیده [English]

Historically, Iran due to its specific political and geographical Political situation, Has witnessed
suffering many natural and unnatural disasters. Hence, the practical and theoretical situation of
passive defense against the crisis is very important in this extent. When an unexpected event occur,
it will prevent the severe destruction of urban communities,if the positioning of new urban projects
will be done using passive defense. Among the most important centers Disaster Management
Support Centers is to provide operational and tactical fields, order to achieve prevention,
preparedness and response in different crises. One of the notable instance before building Centers,
survey and selection of appropriate location to establish the type of landuse. Thus, in this study, we
attempted to localization of these Centers with Analytic Hierarchy Process (AHP) and Geographic
Information System using the principles of passive defense in Tabriz. Finally, the raster maps were
prepared to determining the preference of each location for the construction of these base. The
purpose of locating are reducing vulnerability of Tabriz disaster management support centers of the
crisis management against natural and abnormal hazards and preservation of effectiveness of these centers in Critical situations. Due to the time consuming process of localization, the extent of
information and disability to use simultaneously all the factors affecting the localization, using of
AHP method is one of the most comprehensive and easiest ways to locating of these bases. Finally,
a raster plan is prepared that determine the Most appropriate and most risky areas to build this
centers in metropolis of Tabriz, according to the principles of passive defense.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Localization
  • Crisis Management Support Centers
  • Passive Defence
  • Analytical Hierarchy Process
  1. کرباسیان، مهدی، دشتی، مهدی، اسداللهی، احمدرضا. مدل ترکیبی تحلیل پوششی داده‌ها و مکان­یابی تسهیلات حساس باملاحظه اصل پراکندگی، مجله علوم و فناوری‌های پدافند غیرعامل، شماره 3، 1390.##
  2. کامران، حسن ، حسینی امینی، حسن، پریزادی، طاهر،  تحلیل ساختارهای شهر شهریار و راهبردهای پدافند غیرعامل، فصلنامه انجمن جغرافیای ایران، شماره 30، 1390.##
  3. شجاع عراقی، مهناز، تولایی، سیمین، ضیائیان، پرویز، مکان­یابی بهینه پایگاه‌های پشتیبانی مدیریت بحران با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، شماره دهم، 1390.##
  4. بهرام‌پور، مهدی، بمانیان، رضا، تبیین الگوی جانمایی پایگاه‌های مدیریت بحران با استفاده از GIS، فصلنامه مدیریت بحران، شماره اول،1391.##
    1. B. Kar and M. E Hodgson, “A GIS-Based Model to Determine Aite Suitability of Emergency Evacuation Shelters,” Transactions in GIS, 2008.##
    2. F. Poupeau, “French Sociology Under Fire,” urban riots, November 2005. http://riotsfrance.ssrc.org/(2009).##
    3. S. A. Hosseini, O. Hosseini, N. Hamghadam, E. Zahmatkesh, and S. Delbari, “Localization of Temporary Settlement Areas in the City of Rasht by Using Model of Multi-Criteria Decision Making (MCDM),” Inter Disciplnary Journal of Contemporary Research in Business, vol. 5, no. 1, 2013.##
    4. F. Fakouri, G. R. Miri, and M. Karimian Bostani, “Optimel Positioning-Care Center With Passive Defense Approach to the Case Study Method,” AHP GIS Environment: Birjand. International Journal of Emerging Trends in Engineering and Development, vol. 1, 2014.##
  5. اسکندری، حمید،  دانستنی‌های پدافند غیرعامل، بوستان، تهران، 1389.##
  6. نباتی، عزت‌الله، پدافند غیرعامل با رویکرد به حوزه تهدیدات، تهران، مرکز آموزشی و پژوهشی شهید سپهبد صیاد شیرازی، 1389.##
  7. داعی نژاد، فرامرز، امین زاده، امین، حسینی، اصول و رهنمودهای طراحی و تجهیز فضای باز مجموعه‌های مسکونی به‌منظور پدافند غیرعامل، تهران، مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن، 1385.##
  8. موحدی‌نیا، جعفر، اصول و مبانی پدافند غیرعامل، تهران، انتشارات دانشگاه صنعتی مالک اشتر، 1388.##
    1. T. L. Saaty, “The Analytic Hierarchy Process: Planning, Priority Setting, Resource Allocation,” ISBN 0-07-054371-2, McGraw-Hill, 1980.##
  9. قدسی‌پور، سید حسن، فرآیند تحلیل سلسله مراتبی AHP، تهران، انتشارات دانشگاه صنعتی امیرکبیر، 1988.##
  10. آیسان، یاسمین، یان، دیویس، معماری و برنامه‌ریزی بازسازی، ترجمه علیرضا فلاحی. تهران، دانشگاه شهید بهشتی، 1382.##
  11. پریزادی، طاهر، حسینی امینی، حسن، شهریاری، حسن، بررسی و تحلیل تمهیدات پدافند غیرعامل در شهر سقز در رویکردی تحلیلی، فصلنامه مدیریت شهری، شماره 26، 1389.##
  12. توکلی‌زاده، مژگان، ستاره، علی‌اکبر، خیرآبادی، احد، سامانه اطلاعات مکانی (GIS)، انجمن علمی فناوری اطلاعات و ارتباطات ودجا، 1389.##
  13. مجموعه دستورالعمل‌های مدیریت و بهره‌برداری و نگهداری پایگاه‌های پشتیبانی مدیریت بحران شهر تهران، ویرایش چهارم. تهران، سازمان مدیریت بحران، 1386.##