پهنه بندی آسیب پذیری شهری با رویکرد پدافند غیرعامل و مدل‌سازی VIKOR مطالعه موردی کلان‌شهر اهواز

مودت, الیاس; ملکی, سعید; دیده بان, محمد

پهنه بندی آسیب پذیری شهری با رویکرد پدافند غیرعامل و مدل‌سازی VIKOR مطالعه موردی کلان‌شهر اهواز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ استادیار گروه شهرسازی، دانشگاه صنعتی جندی شاپور دزفول

² استاد گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز

³ استادیار، گروه معماری، دانشگاه صنعتی جندی شاپور دزفول، ایران

چکیده

شهر تبلور نوع خاصی از رابطه انسان در محیط و بستر جغرافیایی آن است. بستر جغرافیایی که شهر روی آن ساخته‌شده ظرفی است برای مظروف که زیرساخت‌های آن‌که در این رابطه میتواند آسیبی برای آن محسوب گردد. بنابراین، توزیع فضایی عناصر، ترکیب آن‌ها و عملکردهای اصلی شهر که تشکیل‌دهنده ساختار شهر هستند نقش مهمی در میزان آسیب‌پذیری شهر در برابر حوادث مختلف مخصوصاً تهدیدات دارد. لذا بر اساس ضرورت موضوع پژوهش حاضر رویکرد پدافند غیرعامل را در آسیب‌شناسی اجتماعی - کالبدی شهر اهواز با مدل VIKOR و ماهیت توسعهای - کاربردی مورد مطالعه قرار داده است. لازم بهذکر است در این رابطه پژوهش حاضر از روش تحقیق ترکیبی توصیفی، تحلیلی، میدانی و کتابخانهای جهت تهیه، استخراج و تحلیل دادهها استفاده کرده است که نتایج تحقیق نشان داده است میانگین آسیب‌پذیری بحران شهری اهواز با Vikor برابر (30/0) درصد بوده است. همچنین بیشترین میزان مدل‌سازی بحران با Vikor برابر (97/0) درصد و کمترین آن با (007/0) درصد متعلق به منطقه دو شهر اهواز میباشد. بنابراین، مدیریت شهر و شهرسازی جهت ایمنی شهر ضروری بوده چرا که هر نقطه شهری مقاومت و توانایی متفاوتی را در برابر بحران دارند.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.20086849.1398.10.3.6.2

عنوان مقاله [English]

Urban Vulnerability Zoning with Passive Defense Approach and VIKOR Modeling, Case study: Ahvaz Metropolitan Area

نویسندگان [English]

E. Mavedat ¹
S. Maleki ²
M. Dideban ³

¹ Assistant Professor of Urbanization, Jundi-Shapur University of Technology, Dezful, Iran

² Professor, Department of Geography, Shahid Chamran University of Ahvaz, Iran

³ Professor, Department of Geography, Shahid Chamran University of Ahvaz, Iran

چکیده [English]

Each city’s environment and geographic location express the kind of human relationship amongst the citizens. The geographic location of the city which accomodates its infrastructure could be an impairment by itself. Therefore, the spatial distribution of elements, their combination, and the main functions of the city, which form the city's structure, play an important role in the vulnerability of the city to various calamities, particularly threats. Therefore, based on the necessity, the subject of this research which has a developmental-applied nature is to study the passive defense approach in the socio-physical pathology of Ahwaz city using the VIKOR model. It should be noted that this study incorporates a combination of research approaches namely, analytical and descriptive methods, and field and library researches for data preparation, extraction and analysis. The results obtained by VIKOR show the average value of urban crisis vulnerability of Ahwaz to be (0.30)%, the highest and lowest values being (0.97)% and (0.007)% respectively belonging to the area named as Zone 2 of Ahwaz city. City management and urban development are essential for the safety of the city because different locations in the city have different resistance and strength in case of any crisis.

کلیدواژه‌ها [English]

Urban crisis
Passive defense
Modeling
Ahvaz

مراجع

مودت، الیاس، مدل‌سازی ساختار شهری از منظر بحران زلزله، رساله دکتری، استاد راهنما: سعید ملکی، دانشگاه شهید چمران اهواز، 1396.##
قدیری، محمود، تبیین افتراق اجتماعی – فضایی آسیب‌پذیری کلان‌شهر تهران در برابر زلزله مخاطرات طبیعی (زلزله)، چهارمین کنگره بین‌المللی جغرافیدانان جهان اسلام، زاهدان. 1389.##

J. Ford, “Vulnerability: Concepts and issues, A literature Review of the Concept of Vulnerability,” Its Definition and Application in Studies Dealing With Human- Environment Interactions, part of PhD Scholarly Field Paper For course Geog*6100, University of Guelph, 2002.##
T. Cannon, “Vulnerability Analysis, Livelihoods and Disasters Components and Variables of Vulnerability,” Modeling and Analysis for Disaster Risk Management, NR Institute University of Greenwich, Manizales- Colombia, 1994.##
B. Wisner, T. Blaikie, and I. Cannon, “At Risk: Natural Hazards, People’s Vulnerability and Disasters,” London, Routledge, 2004. ##
B. L. Turner, “Vulnerability and Resilience: Coalescing or Paralleling Approaches for Sustainability Science?,” Global Environmental Change, Article in Press, G Model JGEC-789, 2010.##
قدیری، محمود، رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا، شایان، سیاوش، پرهیزکار، اکبر، تبیین تمرکز اجتماعی - فضایی آسیبپذیری شهر تهران در برابر زلزله، مجله برنامهریزی و آمایش فضا، دوره شانزدهم، شماره 3، 1390.##
ملکی، سعید، مودت، الیاس، طیفبندی و سنجش فضایی آسیب فیزیکی اجتماعی شهرها در برابر زلزله با به‌کارگیری تکنیک VIKOR و GIS، مجله جغرافیا و آمایش شهری- منطقه‌ای، شماره 11، 1393.##
زنگیآبادی، علی، محمدی، جمال، قائدرحمتی، صفر ، تحلیل شاخصهای آسیبپذیری اجتماعی شهری در برابر زلزله نمونه موردی شهر اصفهان، مجله جغرافیا و توسعه، شماره 12، 1387.##
رضویان، محمد تقی، بیرامزاده، حبیب، عملکرد مدیریت شهرهای کوچک در برنامه‌ریزی کاربری اراضی (مطالعه موردی: شهر بناب)، پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 62، 1387.##
امانپور، سعید، مودت، الیاس، سنجش میزان توسعه وفقر در استان خوزستان، مجله برنامهریزی شهری، شماره اول، 1392.##
مهندسین مشاور پژوهش و عمران، طرح جامع و حوزه نفوذ شهر اهواز، سازمان مسکن و شهرسازی خوزستان، 1365.##
1. S. L. Cutter, “Hazards vulnerability and environmental justice,” Routledge, 2010.##
حسین زاده دلیر، کریم، برنامهریزی ناحیهای، چاپ اول، انتشارات سمت، 1387.##
بهمئی، حجت، تحلیلی بر پدافند غیرعامل در شهرهای نفتی با تأکید بر ابعاد کالبدی- فضایی (مطالعه موردی: شهر امیدیه)، استاد راهنما: علی زنگی آبادی، استاد مشاور: امیر محمودزاده، دانشکده علوم جغرافیای و برنامه‌ریزی دانشگاه اصفهان، 1392.##
محمدی ده چشمه، مصطفی، ایمنی و پدافند غیرعامل شهری، چاپ اول، اهواز، انتشارات دانشگاه شهید چمران اهواز، 1392.##
شکیبامنش، امیر، هاشمی فشارکی، جواد، ملاحظات پدافند غیرعامل در تأسیسات زیربنایی شهری، مجموعه مقالات اولین کنفرانس ملی مهندسی و مدیریت زیرساختها، تهران، 1388.##
شایسته افشار، الهام، وحیدی برجی، گلدیس، تعیین فرم شهری بهینه بر اساس اصول پدافند غیرعامل، اولین کنفرانس پدافند غیرعامل و سازه‌های مقاوم، دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل، 1389.##
عبدالهی، مجید، مدیریت بحران در نواحی شهری، انتشارات سازمان شهرداریها، چاپ اول، تهران، 1383.##
مؤمنی، منصور، مباحث نوین تحقیق در عملیات، چاپ شایگان، تهران، 1391.##
حمیدی، ملیحه، نقش، فرم، الگو و اندازه سکونتگاه‌ها در کاهش خطرات ناشی از وقوع زلزله، طرح بسیج توان فنی کشور برای مقابله با زلزله، مرکز مقابله با سوانح طبیعی ایران، 1375.##
غلامی، سعید، دویران، اسماعیل، خدایی، داوود، سنجش مؤلفه‌های آسایش بصری در منظر شهری با تأکید بر محله حسینه زنجان، مجله جغرافیا و مطالعات محیطی، مقاله 4، دوره 1، شماره 3، 1391.##
1. UNDP, “Human development report,” Oxford Univercity Press, 1994.##
قدیری، محمود، رابطه ساخت اجتماعی شهرها و میزان آسیب‌پذیری در برابر زلزله مطالعه موردی محلات کلان‌شهر تهران، رساله دکتری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، 1387.##