طراحی سامانه‌ خبره جهت هوشمند‌سازی مدیریت بحران ناشی از زلزله در شهر تهران

کشوری, سامان; کشوری, عبدالرحمن; جوادزاده, محمدعلی

طراحی سامانه‌ خبره جهت هوشمند‌سازی مدیریت بحران ناشی از زلزله در شهر تهران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشگاه جامع امام حسین(ع)

² دانشکده پدافند غیر عامل

³ دانشکده فناوری اطلاعات و ارتباطات

چکیده

زلزله یکی از خطرات مهمی است که زندگی مردم در شهر تهران را تهدید می‌کند. ازاین‌رو، باید در جهت پیشگیری و اقدامات تأمینی لازم پس از وقوع این رخداد طبیعی بهترین تصمیمات توسط مدیریت شهری گرفته شود. با توجه به اثرات روانی زمان بحران در تصمیم‌گیری مدیران، لزوماً باید مکانیسمی طرح شود تا بتواند فارغ از اثرات بحران، موقعیت شهری را تحلیل کرده و پیشنهاد‌های لازم را برای مدیرت بحران ارائه دهد. شهر تهران دارای 22 منطقه است که بر روی 13 گسل قرار دارند. به همین دلیل در این مقاله سامانه‌ خبره‏ای طراحی و ارائه می‌شود که با استفاده از الگوی فرآیندی که در آن شاخص‏های مهم شهری متغیر‏های شناسایی زلزله که به‌وسیله مرکز لرزه‌نگاری به سامانه‌ خبره وارد می‌شود؛ طرح اقدام لازم را به مراکز ایمنی مربوط به هر یک از مناطق بیست و دو گانه شهر تهران و مراکز معین آن‏ها ارائه دهد. این طرح بهترین اقدامات هر منطقه در صورت وقوع زلزله با توجه به شاخص‏های آن منطقه را پیشنهاد می‌دهد. هدف این مقاله ارائه سامانه‌ خبره‌ای جهت هوشمند سازی مدیریت بحران در راستای به حداقل رساندن خسارت وارد به کلان‌شهر تهران در صورت وقوع زلزله است. به این منظور با استفاده از شاخص‌ها به‌عنوان پایگاه دانش و ورودی‌های سامانه‌ شامل شدت، محل و یا زمان وقوع زلزله با استفاده از سامانه‌ خبره این کار انجام می‌شود. در پایان با رخ دادن زلزله فرضی در منطقه اُزگُل در منطقه 1 تهران، روش ارائه‌شده با پیاده‌سازی پیش‌نمایش برنامه با دو روش مرکالی و ریشتر مورد ارزیابی و مقایسه قرار داده شد. نتایج نشان می‌دهد به دلیل مؤثر بودن عوامل مختلف درروش ارائه شده در این مقاله نسبت به دو روش ریشتر و مرکالی اقدامات تأمینی پیش‌بینی‌شده در برابر زلزله موردنظر دقیق‌تر است.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.20086849.1399.11.1.2.1

عنوان مقاله [English]

Designing an Expert System for Intelligent Management of Earthquake-Induced Crisis in Tehran

نویسندگان [English]

S. Keshvari ¹
A. Keshvari ²
M. A. Javadzadeh ³

¹ Department of Information and Communication Technology

² Department of Information and Communication Technology

³ Department of Information and Communication Technology

چکیده [English]

Earthquake is one of the eminent dangers that threaten the lives of people in Tehran. Therefore, the urban management administration should make the best decisions for prevention and safeguard measures after the occurrence of this natural event. Due to the psychological effects of the crisis time in the managers' decision-making, necessarily a mechanism independent of the crisis effects should be designed that analyzes the urban situation and provides crisis management proposals. Tehran consists of 22 zones that are located on 13 faults. Hence in this paper we design and present an expert system which uses process pattern and takes important physical and urban concepts indices, as well as the factors that are identified by the Center for Vibration Detection as input, and offers the necessary plan to take appropriate measures relating to each of the 22 zones’ safety centers in Tehran. This plan offers the best actions for each region in the event of an earthquake, according to the indicators of the region. The purpose of this paper is making crisis management smart in order to minimize damage in the event of an earthquake. Finally, to evaluate and compare the proposed method with Mercalli and Richter methods, the occurrence of a hypothetical earthquake in Ozgol area of region number 1 of Tehran was assumed, and a program preview implemented. The results show that the method presented in this article is more precise than Richter and Mercalli methods in proposing the provisional measures for the mentioned earthquake, due to the effectiveness of various factors in this method.

کلیدواژه‌ها [English]

Tehran Earthquake
Expert System
Urban Safety
Safeguarding Measures
Pathology Faults

مراجع

سوادکوهی‏فر، ساسان، مبانی مدیریت پروژه‌های عمرانی شهری و بحران، انتشارات دانشگاه امام حسین (ع)، چاپ اول، تهران، 1386.##
کریمی کردآبادی، مرتضی، نجفی، اسماعیل، ارزیابی خطر زلزله با استفاده مدل ترکیبیAHP-FUZZY در امنیت شهری (مطالعه موردی: منطقه یک کلان‌شهر تهران)، پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، دوره 6 ، شماره 20، صص.34 -17، 1394.##
امینی حسینی، کامبد، پیشنمازی، پروانه، بررسی نحوه اطلاع‌رسانی در زلزله‌های رودبار- منجیل و بم، پژوهشنامه زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، ‎بهار و تابستان، شماره ۲-۱، صص. ۵۷ - ‎۶۵، ۱۳۸۹.##
منصوری، بابک، روش‌های برآورد سریع خطرپذیری و خسارت لرزه‌ای بر مبنای پایش شهری، پژوهشنامه زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، ‎بهار، جلد ‎۱۰، شماره ۱، صص. ۴۸-‎۳۴، ۱۳۸۶.##
پارسی زاده، فرخ، استوار ایزدخواه، یاسمین،حشمتی، ویدا، اسکندری، ملیحه، احسان سیف، علی، ارزیابی دیدگاه‌ها و رفتار مردم بم نسبت به موضوع زلزله و ایمنی ده سال پس از زلزله، پژوهشنامه زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، ‎، بهار و تابستان، جلد ‎۱۷، شماره ۱ و۲، صص. ۶۸-‎۵۹،۱۳۹۳.##
علامه زاده، مصطفی، مهشادنیا، لیلا، پیش‌بینی خوشه‌های لرزهای پرخطر به روش شبکه‌های عصبی کوهونن، پژوهشنامه زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، ‎، بهار و تابستان، شماره ۲ – ۱، صص. ۱۰-‎۱، ۱۳۹۰.##
ایزدخواه، استوار، احمدی، یاسمین و محمد‌حسن، ترویج فرهنگ ایمنی در برابر زلزله در ایران از طریق آموزش کودکان به‌وسیله شبیه‌سازها، پژوهشنامه زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، پاییز و زمستان، شماره ۴-۳، صص. ۶۲-‎۵۵، ۱۳۹۰.##
ذوالفقاری، محمدرضا، پیغاله، الناز، مدل‌سازی عدم قطعیت‌های مرتبط با اشتعال‌های داخل ساختمانی پس از زلزله به روش شبیه‌سازی مونت‌کارلو، مهندسی عمران و محیط‌زیست امیرکبیر، دوره 42، شماره2، صص. 19 -11، 1389.##
امینی حسینی، کامبد، بررسی وضعیت خطرپذیری لرزه‌ای شهر تهران، پژوهشنامه زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله‎، بهار، شماره ۱، صص. ۲۱-‎۱۱، ۱۳۸۵.##
1. Japan International Cooperation Agency and Tehran Disaster Mitigation and Management Center, “The comprehensive master plan study on urban seismic disaster prevention and management for the greater,” Tehran Area in the Islamic Republic of Iran, GE, JR, pp. 4-39, 2004.##
قائم‌مقامیان، محمدرضا، تأثیر نوع گسل، بزرگای زلزله و اثر فاصله برای گسلش ناهمگن بر حرکات توانمند زمین در حوزه نزدیک گسل، پژوهشنامه زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله‎، پائیز، جلد نهم، شماره ۳، صص. 46-‎35، ۱۳۸۵.##
حسینی، محمود، مشکلات تهران در مقابله با زلزله از دیدگاه برنامه‌ریزی و طراحی شهری و راه‌کارهایی برای حل آن‌ها، پژوهشنامه زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله‎، زمستان، شماره ۴، صص. ۴۳-‎۳۲، ۱۳۸۵.##
حسینی، محمود، سربندی فراهانی، محمد، مطالعه‌ای بر رفتار سامانه‌‌های آب‌رسانی در برابر زلزله، پژوهشنامه زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، ‎ زمستان، شماره ۴، صص. 8-‎2، ۱۳۷۶.##
حسینی، محمد، سرور، امیرحسین، رئوفی، امیر، ارائه مدلی برای مدیریت شرایط اضطراری شبکه توزیع برق پس از وقوع زلزله در کلان‌شهرها با تمرکز بر پست‌های فشار ضعیف، پژوهشنامه زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله،‎ بهار و تابستان، شماره ۲-۱، صص. ۲۱-‎۱۱، ۱۳۸۹.##
لاله پور، منیژه، سرور، هوشنگ، بررسی نقش نظام مدیریت و برنامه‌ریزی در سازمان‌دهی فضایی جمعیت و فعالیت در منطقه کلان‌شهری تهران، مجله جغرافیا و آمایش شهری منطقه‌ای، دوره4، شماره11، صص. 126-105، 1393.##
امینی حسینی، کامبد، ساسانی، محمد، بررسی چالش‌های مدیریت بحران در زمین‌لرزه 1341 بوئین‌زهرا، پژوهشنامه زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، ‎ تابستان، جلد پانزدهم، شماره ۲، صص. ۴۶-‎۳۷، ۱۳۹۱.##
علوی، سید علی، جعفری، بهبود، معززبرآبادی، محدثه، ابراهیمی، محمد، مکان‌یابی مراکز فضای سبز با استفاده از مدل منطق فازی در سامانه‌اطلاعات جغرافیایی(مطالعه موردی: منطقه هشت تهران)، مقاله 9، دوره 6، شماره 20، صص. 156-139، بهار 1394.##
نوجوان، مهدی، امیدوار، بابک، صالحی، اسماعیل، مکان‌یابی اسکان موقت با استفاده از الگوریتم‌های فازی، مطالعه موردی: منطقه یک شهرداری تهران، مجله مدیریت شهری، دوره 11، شماره31، صص. 222 -205، 1392.##
سوادکوهی فر، ساسان، میرزایی، صمد، جعفری، سید یونس، مقدمه‏ای بر روش آمایش اسکان موقت (نمونه موردی: بحران زلزله در تهران)، مجله علمی-پژوهشی علوم و فناوری‏های پدافند غیرعامل، دانشکده فنی و مهندسی دانشگاه جامع امام حسین(ع)، سال اول، شماره 1، تهران، 1389.##
دشتی، سید محمدصادق، گل‌کار، علی، جعفری، شهرام، سامانه‌ خبره بهداشت ایمنی و محیط‌زیست hses، اولین همایش ملی فناوری اطلاعات و شبکه‌های رایانه‌ای دانشگاه پیام نور، طبس، دانشگاه پیام نور طبس، ۱۳۹۱.##
رمضانیان پور، علی‌اکبر، مودی، فرامرز، نامیان، مصطفی، دوست محمدی، منا، مدیریت شبکه فاضلاب با استفاده از سامانه‌ خبره، مهندسی عمران و محیط‌زیست امیرکبیر، دوره47، شماره1، صص. 151 -141، 1394.##
هاشمی، سارا، شکری، علی، امین ناصری، محمدرضا، اکبری پور، حسین، طراحی سامانه‌ خبره به‌منظور مدیریت انبوهی و بیش انبوهی در اورژانس، نشریه مهندسی صنایع، دوره 48، شماره 2، پاییز و زمستان، صص. 292-281، 1393.##
مقیمی، محمود، اکبری پور، حسین، امین ناصری، محمدرضا، طراحی سامانه‌ خبره به‌منظور تشخیص حمله‌های فیشینگ در بانکداری الکترونیکی، مجله مهندسی برق و الکترونیک ایران، دوره12، شماره2، صص. 103-95،1394. ##
احمدی، محسن، منصورفر، حمید، نوبخت، فرهاد، کاربرد سامانه‌‌های خبره در برنامه‌ریزی راهبردی، کنفرانس بین‌المللی یافته‌های نوین پژوهشی در مهندسی صنایع و مهندسی مکانیک، تهران، موسسه آموزش عالی نیکان، ۱۳۹۴.##
سهرابی، بابک، طهماسبی پور، کاوه، رئیسی وانانی، ایمان، طراحی سامانه‌ خبره فازی برای انتخاب سامانه‌ برنامه‎ریزی منابع سازمان‌، نشریه مدیریت صنعتی، دوره 3، شماره 6، ، صص. 58-39، بهار 1390.##
فلامرزی، امیر، عتیق عبدالله، رضا، چراغی، سمیرا، حافظی، محمدحسام، طراحی یک سامانه‌ خبره برای پیاده‌سازی خیابان‌های کامل، چهاردهمین کنفرانس بین‌المللی مهندسی حمل‌ونقل و ترافیک، تهران، معاونت و سازمان حمل‌ونقل ترافیک، ۱۳۹۴.##
آب پیکر، شادی، قطعی، مهدی، طراحی نرم‌افزار مبتنی بر مهندسی دانش جهت مدیریت تونل در شرایط برخط، مجله پژوهش‌های عمران و محیط‌زیست، دوره 1، 1 (ویژه‌نامه راه و ترابری)، ، صفحه 24-5، پاییز و زمستان 1393.##
جوادزاده، محمدعلی،کنگاوری، محمدرضا، فتحی، سید جواد، طراحی و ساخت پایگاه دانش سامانه‌ خبره برای آزمون امنیت شبکه، مجله پدافند الکترونیکی و سایبری، - دوره : 1، شماره3، صص. 51 -43. 1392.##
1. J. F. Hall, M. EERI, H. Thomas, M. EERI, W. Marvin, M. EERI, and D. Jwal, “Near – Source Ground motion and its effects on flexible building. Eearthquake spectra,” vol. 11, no.4, Nov. 1995..##
اسدی، علی، بحران شناسی و جامعه‌شناسی بحران، مجله علمی پژوهشی دانشنامه، دانشگاه آزاد اسلامی، سال دوم، شماره3، 1380.##
قدیری، محمود، نقش دانش و نگرش خطرپذیری در تبیین تفاوت‌های آسیب‌پذیری اجتماعی شهر تهران در برابر زلزله، جغرافیا و آمایش شهری منطقه‌ای، دوره3، شماره6، صص. 16 -1، 1392.##
1. J. Durkin, “Expert Systems Design and Development,” illustrated, vol. 16, no. 2, Nov. 2007.##
سرخیلی، الناز، رفیعیان، مجتبی، بمانیان، محمدرضا، بررسی انگیزه‌های تخلف احداث بنای مازاد بر تراکم ساختمانی در شهر تهران، مدیریت شهری، دوره 10، شماره 30، صص. 162 -145، 1391.##
کمانرودی کجوری، موسی، آسیب‌ها و راه‌کارهای قانونی- اجرایی تملک املاک واقع در طرح‌های ساماندهی بافت‌های فرسوده شهر تهران، مجله مدیریت شهری، دوره11، شماره 31، صص. 256 -241، 1392.##
خزاعی نژاد، فروغ، قرخلو، مهدی، مطالعه روند تغییرات سکونت جمعیتدر مجموعه شهری تهران، مجله جغرافیا و آمایش شهری منطقه‌ای، دوره2، شماره 3، صص.60-47، 1391.##
قدمی، مصطفی، لطفی، صدیقه، خالق نیا، کوکب، بررسی تأثیر سیاست‌های فضایی بر ساختار فضایی شهری با تأکید بر تراکم ساختمانی مطالعه موردی: تهران، مجله مطالعات شهری، دوره 2، شماره6، صص. 104-89، 1392.##
باقری، حسین، سازمان مدیریت بحران، روزنامه همشهری، سال 11، شماره2198، 1385.##
الوانی، سید مهدی. پیامدهای گروه اندیشی در تصمیم‌گیری مدیران، فصلنامه مطالعات مدیریت، دانشکده حسابداری و مدیریت دانشگاه علامه طباطبایی، شماره3، 1370.##
ابراهیمیان، سید قاسم، نقش مدیریت ساخت در اسکان موقت مناطق زلزله‌زده، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده فنی و مهندسی دانشگاه جامع امام حسین(ع) گروه عمران، تهران، 1383.##
زنگی‏آبادی، علی، زلزله تهران و ارزیابی فضایی آسیب‌پذیری مناطق شهری، پژوهش‏های جغرافیایی، شماره 56، تابستان، 1385.##

زهرایی، سید مهدی، ارشادی، لیلی، بررسی آسیب‌پذیری لرزه‌ای ساختمان‌های استان قزوین، نشریه دانشکده فنی، جلد 39، شماره 3، ، صص. 297-287، شهریور 1384.
1. ANALP, “Disaster Risk Management Profile,” Tehran, Iran, Available: http://www.alnap.org/resource/7116, July 2006.
خالقی، سید منظر، بررسی میزان خطرات گسل‌های تهران، ماهنامه علوم زمین و معدن ، سال هفتم، شماره 76، مرداد 1391.
1. Z. O. Abu-faraj, T. F. Hamdan, M. R.Wehbi, G. A. Khalil, and H. M. Hamdan, “Design and Development of an Earthquake-Simulated Environment for the Study of Postural Stability,” 2006 International Conference on Biomedical and Pharmaceutical Engineering, Singapore, 2006.