مکانیابی و ساماندهی منظر پیرامون سد لتیان تهران با رویکرد گردشگری پایدار

برنا, حسن; صحرائی نژاد, نسیم

مکانیابی و ساماندهی منظر پیرامون سد لتیان تهران با رویکرد گردشگری پایدار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه مهندسی محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

چکیده

یکی از جاذبههای طبیعی که مردم بهخصوص در کلان شهرها به عنوان تفرجگاه از آن استفاده می کنند، سدها و دریاچههای پشت سدهای مصنوعی وپیرامون آنها می باشد. مکانیابی وساماندهی پیرامون دریاچه سدها یکی از مهمترین گامها برای برنامه ریزی در جهت توسعه گردشگری پایدار است. در این راستا دریاچة سد لتیان در شمال شرق شهر تهران، به عنوان یکی از جاذبه های زیبای گردشگری، برای گذرندن اوقات فراغت بوده و فرصت کم نظیری را جهت جذب گردشگران فراهم میآورد. این در حالی است که این مجموعه فاقد امکانات و تسهیلات لازم برای حضور گردشگران و توسعة گردشگری پایدار است. در پژوهش حاضر سعی شده است تا با انتخاب معیارها و زیرمعیارهای تأثیرگذار در مکانیابی، مناسبترین مکان برای ساماندهی و ایجاد مجموعه تفرجی با رویکرد گردشگری پایدار در حاشیة دریاچة سد لتیان انتخاب و پیشنهاد گردد. در این مطالعه، با استفاده از منابع موجود و نظرسنجی از 30 نفر از متخصصین خبره درزمینه منابع آب وطراحی محیط زیست و برنامه ریزی گردشگری، 11 معیار معین گردید و به علت وجود تفاوت در میزان تأثیرگذاری شاخصها، با استفاده از روش سلسله مراتبی (AHP)مقایسه زوجی مؤلفهها انجام شد و وزن نهایی هریک از آنها محاسبه گردید. سپس، با توجه به تعداد معیارها و وزن زیرمعیارها، لایههای مورد نیاز در محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS )تهیه و با روی همگذاری لایهها مورد تحلیل وارزیابی قرار گرفت. نتایج حاصل از تلفیق لایههای اطلاعاتی، براساس درجة مطلوبیت، چهار پهنه را به عنوان گزینه های مستعد ایجاد مجموعه گردشگری اولویتبندی نموده و برای مشخص نمودن بهترین مکان از بین چهار پهنه اصلی که از روش SWOT استفاده شده است. امتیاز هر یک از پهنه‌ها، براساس بازدید میدانی و تطبیق نقشه‌های حاصل از مرحله پیشین با وضعیت موجود منطقه مورد مطالعه و همچنین با در نظرگیری معیارهای مورد نظر و در نهایت با توجه به نظر کارشناسان مربوطه تعیین شد و با جمعبندی نتایج، محدودهای در جنوب شرقی سایت سدلتیان با 24 امتیاز به عنوان گزینه مناسب برای ایجاد سایت گردشگری پایدار شناسایی و پیشنهاد گردید.

روش: در این مطالعه، بااستفاده منابع موجود و نظرسنجی از 16 نفرازمتخصصین خبره درزمینه منابع آب وطراحی محیط زیست وبرنامه ریزی گردشگری، 11 معیار معین گردید و به علت وجود تفاوت در میزان تأثیرگذاری شاخصها، با استفاده از تکنیک سلسله مراتبی (AHP)مقایسه زوجی مؤلفه ها انجام شد و وزن نهایی هریک از آنها محاسبه گردید. سپس، با توجه به تعداد معیارها و وزن زیرمعیارها، لایه های موردنیاز در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS )تهیه و با رویهم گذاری لایه ها مورد تحلیل وارزیابی قرار گرفت .

یافته ها: نتایج حاصل از تلفیق لایه های اطلاعاتی، براساس درجة مطلوبیت، چهار پهنه را به عنوان گزینه های مستعد ایجاد مجموعه گردشگری اولویت بندی نموده و برای مشخص نمودن بهترین مکان از بین چهار پهنه اصلی که از روش SWOT استفاده شده است. امتیاز هر یک از پهنه ‌ها، براساس بازدید میدانی و تطبیق نقشه‌های حاصل از مرحله پیشین با وضعیت موجود منطقه مورد مطالعه و همچنین با در نظرگیری معیارهای مورد نظر و در نهایت با توجه به نظر کارشناسان مربوطه تعیین شد و با جمع بندی نتایج، محدوده ای در جنوب شرقی سایت سدلتیان با 24 امتیاز به عنوان گزینه مناسب برای ایجاد سایت گردشگری پایدار شناسایی و پیشنهاد گردید.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.20086849.1403.15.2.7.6

عنوان مقاله [English]

Locating and Organizing the Landscape around the Letian Dam in Tehran with a Sustainable Tourism Approach

نویسندگان [English]

Hassan Borna
Nasim Sahraei Nejad

DEPARTMENT Of Environmental Engineering, Faculty of Natural Resources and Environment, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran, Iran

چکیده [English]

One of the natural attractions that people especially in big cities use as a resort are dams and lakes behind artificial dams and around them. Locating and organizing around Sedha Lake is one of the most important steps for planning towards sustainable tourism development. In this regard, Letian Dam Lake in the northeast of Tehran, as one of the beautiful tourist attractions, is for spending leisure time and provides a unique opportunity to attract tourists. At the same time, this complex lacks the facilities and facilities necessary for the presence of tourists and the development of sustainable tourism. In the current research, it has been tried to select and suggest the most suitable place for organizing and creating a recreational complex with a sustainable tourism approach by choosing the criteria and sub-criteria that are effective in locating. In this study, using the available resources and a survey of 16 experts in the field of water resources, environmental design and tourism planning, 11 criteria were determined and due to the difference in the influence of the indicators, using the hierarchical method (AHP) Pairwise comparison of the components was done and the final weight of each of them was calculated. Then, according to the number of criteria and the weight of sub-criteria, the required layers were prepared in the geographic information system (GIS) environment and analyzed and evaluated by overlaying the layers. The results of the integration of information layers, based on the degree of desirability, prioritized four areas as potential options for creating a tourism complex, and SWOT method was used to determine the best place among the four main areas. The score of each zone was determined based on the field visit and matching the maps obtained from the previous stage with the current situation of the studied area, as well as by considering the desired criteria and finally according to the opinion of the relevant experts, and by summarizing the results, a range was determined. In the southeast, the Sedeltian site was identified and suggested with 24 points as a suitable option for creating a sustainable tourism site.

کلیدواژه‌ها [English]

Location
Organization
Landscape Design
Letyan Dam
Sustainable Tourism

مراجع

[1]خاک زند، مهدی، هلالی، شیرین، ارتقای فضای گردشگری دریاچه پارک جنگلی تلو (پیشنهاد طراحی بر مبنای رویکردهای سه گانه اکولوژیکی, زیبایی شناختی و اجتماعی). معماری و شهرسازی ایران شماره 4، 1391. Available from: https://sid.ir/paper/250932/fa

[2] رفیعی، پیمان،گودرزی، محمد رضا، پدافند غیر عامل در سد های مخزنی با تاکید بر مکان یابی. اولین همایش ملی توسعه پایدار شهری، 1394.

[3] صفاری عیسی لو، فاطمه، نظم فر، حسین، ارزیابی کاربری اراضی شهری با تاکید بر پدافند غیرعامل. نشریه علمی پدافند غیرعامل، شماره 14، 1402.

[4] Gunn, Clare A., Tourism planning, Routledge, 2020.

[5] Law، Christopher M., Urban Tourism, Continuum, 2018.

[6] Howes, H., Sustainable development comes of age: the Thames environment 21 Experience, in: Katie Williams, Elizabeth Burton and mike jenks, (Eds.) Achieving sustainable urban form, London and New York, 2019.

[6] فروزنده شهرکی، گوهر، کهرم، اسماعیل، لقایی، حسنعلی، مکانیابی طراحی دهکدة گردشگری در دره عشق. مجلة علوم و تکنولوژی محیط زیست، شماره13، 1390.

[7]تقوایی، مسعود، امکانسنجی ایجاد دهکده های گردشگری ساحلی (مطالعة موردی: ساحل دریاچة کافتر)، پایاننامة کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران، 1399.

]8[ رستمی، شاه بختی، آبکار، فاطمه، مکانیابی کاربریهای گردشگری با استفاده از سسیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) (مطالعه موردی: مکانیابی پارش شادی در جزیرة کیش). مجلة جغرافیا و آمایش شهری، شماره 2، 1391.

[9] کیا مهر، رامین ،شهیدی، طیبه، ساماندهی گردشگری در پیرامون سدها (مطالعه موردی: سد طالقان)، اولین کنگره بین المللی زمین، فضا و انرژی پاک، اردبیل، 1394.

[10]فیروزی، محمد علی،گودرزی مجید، زارع، رضا، ارزیابی توان اکولوژیک منطقه نمونه گردشگری سد شهیدعباسپور با تأکید بر توسعه پایدار گردشگری. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی سال سیزدهم، شماره 28، 1392.

[11] مرادی، نصرت، خوش نظر، مامند، آریان پور، آزاد و صفری نامیوندی، مهدی، مکان یابی دهکدة گردشگری در ساحل سد مهاباد با بهره گیری از تکنیک AHP ، GIS و SWOT .مجلّة پژوهش و برنامه ریزی روستایی، سال 3 ،شمارة ، 73، 1393.

http://jrrp.um.ac.ir

[12] فخر جمالی، هاله، صحرایی نژاد، نسیم، موسوی قاطمی، سیدحسین، تحلیل پهنه بندی توسعه پایدار بوم گردی روستائی با بهره گیری از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP). معماری و شهرسازی پایدار، شماره 9، 1400.

Doi: 10.22061/jsaud.2021.7430.1790

[13] جوزی، سیدعلی، رضایان، سحر، ایران خواهی، مهدی، ارزشگذاری اقتصادی محدوده دریاچه سد کارون ٣ به منظور ارائه برنامه راهبردی توسعه اکوتوریسم به روش A’WOT . فصلنامه محیط زیست طبیعی (منابع طبیعی ایران)، شماره 2، 1401.

[14] Taylor, G.D, How To Match Piant With Demend, A,Matrix for Marketing Tourism, Management,1, 1980.

[15] عرفانی، گوران، دیزانی، احسان، ساماندهی, از واژه تا عمل؛ قرائت واژه ساماندهی در مداخلات شهری. باغ نظر، 7، 1398. SID. https://sid.ir/paper/125480/fa

[16] احمدی فریال، بمانیان محمدرضا، صادقی، علیرضا، ارایه الگوهای توسعه گردشگری پایدار منطقه حفاظت شده آبشار مارگون فارس با تأکید بر اصول و معیارهای طراحی منظر پایدار، فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط زیست، شماره 1، 1388.

[17] باقریان، لقمان، صحرائی نژاد، نسیم، موسوی فاطمی، سید حسین، طراحی پارک جنگلی بیستون به منظورتوسعه تفرج متمرکز با استفاده از مدل اکولوژیکی گردشگری. پایداری، توسعه و محیط زیست، 3(1)، 1400.

[18] A. Holden, “Tourism and environment (2nd ed.),” London: Routledge. Inskeep, E. (1991). Tourism planning: an integrated and sustainable development approach. New York: Van Nostrand Reinhold, 2018.

[19] سازمان جهانی جهانگردی، برنامه ریزی ملی و منطقه ای جهانگردی، ترجمه محمود عبداالله زاده، چاپ دوم، دفتر پژوهشهای فرهنگی، تهران، 1395.

[20] H. Howes, “Sustainable development comes of age: the Thames environment 21 Experience, in: Katie Williams, Elizabeth Burton and mike jenks,” (Eds.) Achieving sustainable urban form, London and New York, 2019.

[21] خاکسار، علی، نقش برنامه ریزی در توسعه گردشگری پایدار، مجموعه مقالات بررسی سیاست ها و برنامه توسعه جهانگردی در جمهوری اسلامی ایران ،تهران. دانشگاه علامه طباطبایی، 1400.

[22] A. Mehmet and H. Kashif, “Sustainable tourism development: a case study of North Cyprus,” International Journal of Contemporary Hospitality Management, vol. 17, Issue. 3, 2015.