مکانیابی پناهگاه های چندمنظوره شهری با استفاده از سامانه های اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی: منطقه یک شهرداری تهران)

خزایی, صفا; روستایی حسین آبادی, سعید

مکانیابی پناهگاه های چندمنظوره شهری با استفاده از سامانه های اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی: منطقه یک شهرداری تهران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشگاه جامع امام حسین(ع)

² دانشگاه جامع امام حسین (ع)

چکیده

یکی از اقدامات اساسی پدافند غیرعامل جهت کاهش آسیبپذیریهای جانی احداث پناهگاههای چندمنظوره ‌است تا مردم بتوانند در زمان حملات دشمن به آنها پناه ببرند. ازاین‌رو، مکانیابی مناسب این پناهگاه‌ها که مستلزم قواعد علمی و ملاحظات فنی خاص خود می‌باشد از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. در این پژوهش، بر مبنای تهدیدات ناشی از حملات موشکی و بمباران هوایی و ضرورت احداث پناهگاه چندمنظوره شهری برای جمعیت پویا، 15 معیار اصلی تأثیرگذار بر مکانیابی شناسایی و با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی، وزن نسبی آن‌ها تعیین گردیده است. در مرحله بعد پس از تهیه نقشه‌های رقومی مربوط به معیارهای موثر، مکان‌یابی پناهگاه‌ها بر اساس یک فرایند سامانمند پیادهسازیشده در سامانه اطلاعات جغرافیایی ArcGIS انجام شده است. بر اساس نتایج بهدستآمده در منطقه یک شهرداری تهران، 208 محدوده جهت احداث پناهگاه‌های چندمنظوره شهری دارای شایستگی مناسب و بسیار مناسب میباشند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Ana Site Selection of Multipurpose Urban Shelters Using Geographic Information Systems (Case Study: Region 1 of Tehran Municipality)

چکیده [English]

One of the fundamental passive defense measures to reduce the vulnerability of life is construction of multipurpose shelters so people can take refuge in them during enemy attacks. Therefore, proper site selection of these shelters which needs scientific principles and specific technical considerations has high importance. In this research, based on threats of missile attacks and air bombardments and the need to build multipurpose shelters for dynamic population, 15 main criteria affecting the site selection of the multipurpose shelters are recognized and using the analytical hierarchical process (AHP) are weighted. In the next step, after providing digital maps for effective criteria, site selection of the shelters is done based on a systematic process implemented in ArcGIS geographic information system. Based on the results obtained in the region 1 of Tehran municipality, 208 sites have appropriate and very appropriate competencies to build multipurpose shelters.

کلیدواژه‌ها [English]

Site Selection
Multipurpose Urban Shelter
Analytical Hieratical Process
Geographic Information Systems
Region 1 of Tehran Municipality

مراجع

هاشمی فشارکی، سید جواد، قراباغی، محسن، مبانی طراحی و ساخت فضاهای امن پناهگاهی، انتشارات نخبه، چاپ اول، تهران، 1390.##
حسینی، سید مجتبی، مکانیابی پناهگاههای عمومی و چند منظوره شهری با رویکرد پدافند غیرعامل- مطالعه موردی منطقه 6 تهران، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه هنر اصفهان، دانشکده معماری و شهرسازی، 1390.##
مهدوی نژاد، محمدجواد، انصاری، مجتبی، حسینی کیا، سید محمد مهدی، مکانیابی پناهگاههای جمعی بر اساس اصول و معیارهای حفاظتی با استفاده از روش AHP، اولین همایش علمی- پژوهشی شهرسازی و معماری با رویکرد پدافند غیرعامل، 1390.##
حیدری، عبدالمجید، یکانیفرد، سید احمدرضا، سلیمانی مقدم، پرویز، تقاء، احمدرضا، جغرافیای نظامی، انتشارات دانشکده فرماندهی و ستاد دوره عالی جنگ،1383.##
پایگاه‌های نظامی ایالات متحده آمریکا، http://fa.wikipedia.org ، 1394.##
امیری، انوشه، تبیین الزامات طراحی پناهگاههای چند عملکردی شهری و ارائه طرح نمونه از دیدگاه معماری، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه صنعتی مالک اشتر،1390.##
حسینی، سید بهشید، معیارهای پدافند غیرعامل در طراحی معماری ساختمانهای جمعی شهری، انتشارات عابد، 1389.##
شمسایی زفرقندی، فتح الله، مقدمه‌ای بر آمایش و مکانیابی، موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه جامع امام حسین (ع)، چاپ اول، تهران، 1391.##
قدسیپور، سید حسن، فرآیند تحلیل سلسله مراتبی AHP، دانشگاه صنعتی امیر کبیر، چاپ دهم، تهران،1391.##
1. W. L. Coulbourne, E. S.Tezak, and T. P. McAllister, “Design guidelines for community shelters##
2. for extreme wind events,” Journal of Architectural Engineering, vol. 8, pp. 69–77, 2002.##
3. M. Gall, “Where to go? Strategic modelling of access to emergency shelters in Mozambique,”##
4. Disasters, vol. 28, pp. 82–97, 2004.##
5. B. Kar and M. E. Hodgson, “A GIS-Based Model to Determine Site Suitability of Emergency Evacuation Shelters,” Transactions in GIS, vol. 12, no. 2, pp. 227–248, 2008.##
هاشمی، مهدی، مکانیابی پناهگاه و هدایت افراد به آن پس از زمینلرزه با استفاده از عامل، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی، 1391.##
شاهحسینی، رضا، انتظاری، ایمان، رجبی، محمد علی، ﻣﻜﺎنﻳﺎﺑﻲ ﭘﻨﺎﻫﮕﺎهﻫﺎ و ﻃﺮح اﻧﺘﻘﺎل ﻣﺮدم ﺑﻪ آﻧﻬﺎ در ﻫﻨﮕﺎم وﻗﻮع ﺳﻴﻞ، شانزدهمین همایش ژئوماتیک، 1388.##
اباذرلو، سجاد، انتخاب الگوی بهینه پناهگاه اضطراری چند منظوره با استفاده از روش AHP - مطالعه موردی شهر کاشمر، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه صنعتی مالک اشتر، 1390.##
فرامرزی، عباس، مکانیابی پناهگاههای عمومی با رویکرد به پدافند غیرعامل با استفاده از روش ANP - مطالعه موردی منطقه 12 شهرداری تهران، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه هنر تهران، دانشکده معماری و شهرسازی، 1390.##
مهندسین مشاور بافت شهر، طرح تفصیلی منطقه یک شهر تهران، انتشارات شهرداری منطقه یک تهران، چاپ اول، تهران، 1386.##
1. New scientist Group, Article: Newscientist Group (Research&sience), 2013. [Online]. http://www.newscientist.com/article/dn23792-briefing-firefighters-on-the-front-lines-of-wildfires.html##
معاونت محیط زیست انسانی، ضوابط و معیارهای استقرار صنایع، انتشارات سازمان حفاظت محیط زیست کشور، چاپ اول، تهران، 1380.##
معاونت حفاظت و پیشگیری، ضوابط و دستورالعملهای سازمان آتشنشانی و خدمات ایمنی در مورد ایمنی ساختمانها، انتشارات سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری یزد، چاپ اول، یزد،1390.##
معاونت فرهنگی، تعاریف و مفاهیم استاندارد بخش فرهنگ و هنر، انتشارات سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور، چاپ اول، تهران، 1386.##
مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، آییننامه مربوط به بستر و حریم رودخانهها، انهار، مسیلها، مردابها، برکههای طبیعی و شبکههای آبرسانی، آبیاری و زهکش، انتشارات مجلس شورای اسلامی، 1379.##
عزیزپور، ملکه، توانسنجی محیط طبیعی و توسعه فیزیکی شهر تبریز، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، 1375.##
دفتر نظام فنی اجرایی، تفسیر دستورالعمل بهسازی لرزهای ساختمانهای موجود، انتشارات معاونت برنامهریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری، چاپ اول، تهران، 1388.##
معاونت فنی و مهندسی، مقررات جدید حریم خطوط لوله انتقال گاز در مجاورت ابنیه و تاسیسات، انتشارات شرکت ملی گاز ایران، تهران، 1383.##

کریمی، محمدرضا، اخبار شرکت، با اقتباس از وبگاه شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ایران www.ioptc.org، 1391.
مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، آیین نامه اجرایی قانون صیانت از حریم مسیرهای شبکه کابل فیبر نوری شبکه مادر مخابراتی کشور‏، انتشارات مجلس شورای اسلامی، 1390.
شاعری، علی محمد، رحمتی، علیرضا، قوانین، مقررات، ضوابط و استانداردهای محیط زیست انسانی، سازمان حفاظت محیط زیست، انتشارات حک، چاپ اول، تهران، 1391.
پیرمرادی، علیرضا، یافتن بهترین مکان ایستگاه آتشنشانی با استفاده از فنآوری اطلاعات و GIS، دومین کنفرانس بینالمللی شهرداری الکترونیکی، تهران، 1388.
حبیبی، سید محسن، مسائلی، صدیقه، سرانه کاربریهای شهری، انتشارات سازمان ملی زمین و مسکن، چاپ اول، تهران، 1378.
غریب نیا، فاضل، کیانی، اکبر، رستگار، موسی، مکانیابی بهینه فضاهای ورزشی شهر زنجان با استفاده از مدل تحلیل سلسله مراتبی(AHP) و سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS)، فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی شهری، جلد اول، سال اول، شماره 1، 1389.