رعایت اصول پدافند غیرعامل در شهرسازی بهویژه بافتهای مسکونی نه فقط به سبب کاهش تلفات و هزینه‌های ناشی از وقوع هرگونه مخاطره جنگی بلکه به سبب حفظ اقتدار ملی و خنثینمودن هرگونه توطئه از ناحیه دشمنان امری الزامی است. در این راستا، پایش و ارزیابی نظام کالبدی- فضایی به جهت آسیبپذیری با تکیه بر اصول پدافند غیرعامل می‌تواند ضمن شناسایی کاستی‌های موجود به تعیین اولویت‌ها و ارائه راهکارهایی در این زمینه مؤثر باشد. در حال حاضر، سازههای ناایمن و فرسوده و همچنین، همجواری نامناسب بسیاری از کاربریها با کاربری مسکونی میزان آسیبپذیری را به‌شدت افزایش میدهد. بر این اساس، هدف اصلی تحقیق حاضر بررسی تحلیل فضایی آسیبپذیری سازهای- کالبدی کاربری مسکونی از نظر پدافند غیرعامل در منطقه 6 شهر اهواز است. نظام چندنقشی کلانشهر اهواز در کنار موقعیت ژئواستراتژیک، ژئواکونومیک، ژئوکالچر و بافت اجتماعی و فرهنگی این شهر، ضرورت بررسی این پژوهش را تشکیل میدهد. پژوهش به لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ فرآیند توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر مطالعات کتابخانهای و بررسیهای میدانی انجام گرفته است. بر این اساس، ابتدا شاخصهای تعیین‌کننده کیفیت دسترسی ساکنان مناطق مسکونی به عوامل حیاتی در زمان بحران استخراج شد و با توجه به ضریب متفاوت هریک از شاخصهای منتخب، از روش وزنبخشی چندمتغیره برای وزندهی به شاخصها استفاده گردید و در نهایت، با استفاده از سامانه سیستم اطلاعات جغرافیایی (Arc Gis) و از طریق توابع همپوشانی فازی (Fuzzy)، لایه نهایی کیفیت دسترسی تهیه و در گام آخر با استفاده از آمار فضایی چگونگی پراکنش پهنههای آسیبپذیر مشخص شد. نتایج حاصل از تحلیل فضایی نشان میدهد که از بین 553 هکتار کاربری مسکونی حدود 48.5 % دارای آسیبپذیری متوسط به بالا بوده و بیشترین تمرکز آن‌ها در بخشهای شرق و حواشی منطقه 6 شهر اهواز است. چنین واقعیتی از یکسو ضرورت تدوین دستور کار جامع جهت اقدام جدی درخصوص ایمنسازی مساکن شهری در محدوده مورد بررسی و از سوی دیگر، اولویت‌ها و راهبردهای چنین برنامه‌ای را طلب می‌کند که در انتهای این مقاله بدان پرداخته شد. همچنین، نتایج حاصل از این بررسی موکد دقت استفاده از توابع فازی در سیستم اطلاعات جغرافیایی بهمنظور تحلیل آسیبپذیری بافتهای شهری است.
Spatial Analysis of Structural- Physical Vulnerability of Residential Land use With Passive Defense Approach using GIS System (A Case Study: Ahvaz Zone 6)
آژانس همکاریهای بینالمللی ژاپ و مرکز مطالعات زلزله و زیست‌محیطی تهران بزرگ، مطالعه ریز پهنه بندی لرزهای تهران بزرگ، شهرداری تهران، 1380.##
بحرینی، سید حسین، مدیریت بازسازی مناطق آسیب‌دیده از سوانح طبیعی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1379.##
بهمنی، حجت، تحلیلی بر پدافند غیرعامل در شهرهای نفتی با تأکید بر ابعاد کالبدی فضایی، مطالعه موردی شهر امیدیه، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم جغرافیایی و برنامهریزی دانشگاه اصفهان، 1392.##
L. M. Branscomb, “Sustainable Cities: Safety and Security,” Technology in Society, vol. 28, issue 1-2, Jan.-Apr. 2006.##
تیموری، رحمانی، عراقی؛ پرویز، بیژن، شادی( 1389) بافت فرسوده ملایر و راه های ساماندهی آن، فصلنامه جغرافیایی آمایش محیط،شماره:8؛134-118.##
رهنمایی، محمدتقی، محمدی ده چشمه، مصطفی، تحلیلی بر ناپایداری اجتماعی در بوشهر ایران، مجله اطلاعات سیاسی- اقتصادی، ش 259 و 260، صص. 297-284، 1388.##
بمانیان، محمدرضا، رفیعیان، مجتبی، خالصی، محمدمهدی، بمانیان، رضا، کاهش خطرپذیری شهر از بلایای طبیعی (زلزله) از طریق برنامهریزی کاربری زمین مطالعهی موردی: ناحیه 5 منطقه 3 تهران، فصلنامه مدیریت بحران، شماره دوم، پاییز و زمستان، 1392.##
زنگی‌آبادی، علی، اسماعیلیان، زهرا، تحلیل شاخصهای آسیبپذیری مساکن شهری در برابر خطر بلایای طبیعی مطالعه موردی: مساکن شهر اصفهان، جغرافیا و مخاطرات محیطی، شماره چهارم، زمستان ص. 114، 1391.##
Wisner B, Walker P (2005). “Beyond Kobe”, A Proactive Look at the World Conference on Disaster Reduction. 18-22 January 2005, Kobe, Japan [Report] / Feinstein International Famine Center. A report for the Swiss Department of Humanitarian Aid.##
امینی ورکی، مدیری، شمسایی زفرقندی، قنبری نسب؛ سعید، مهدی، فتح اله، علی(1393)، شناسایی دیدگاههای حا کم بر آسیبپذیری شهرها در برابر مخاطرات محیطی و استخراج مؤلفههای تأثیرگذار در آن با استفاده از روش کیو، دو فصلنامه علمی- پژوهشی مدیریت بحران، شماره 7: ویژهنامه هفته پدافند غیرعامل.##
G. Gibson, “an introduction to seismology, disaster prevention and management,” vol. 6, no. 5, mcb university press, emerald group limited, 1997.##
پویان، ژیلا، ناطقی الهی، فریبرز، آسیبپذیری ابر شهرها در برابر زمینلرزه، مطالعه موردی شهر تهران، سومین کنفرانس بینالمللی زلزلهشناسی و مهندسی زلزله، تهران، 1378.##
T. J. Cova, P. A. Longley, M. F. Godchild, D. J. Maguire, and D. W. Rhind, “GIS in emergency management, In: Geographical Information Systems: Principles, Techniques, Applications, and Management,” New York, John Wiley & Sons, 1999.##
محمدی ده چشمه، مصطفی، مدل‌سازی مؤلفههای ریسکپذیر مؤثر در ایمنسازی شهر کرج. پایاننامه دوره دکتری، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران.##
Alexander, Daivid (2010). The Globalization of Disasters. Journal of International Affairs, spring/ summer, vol 59##
L. Vanden Berg,“The safe City: Safety and Urban Development in European Cities,” Ash Gate Publishing Company, 2003.##
عزیزی، محمدمهدی، برنافر، مهدی، ارزیابی آسیبپذیری شهری ناشی از حملات هوایی، نمونه موردی ناحیه یک از منطقه 11 شهر تهران، 1391.##
علیزاده، مهدی، ارزیابی آسیبپذیری زیرساختهای شهری کوهدشت با تأکید بر پدافند غیرعامل، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید چمران اهواز، 1395.##
عیسیلو، شهاب‌الدین، لطیفی، غلامرضا، گودرزی، وحید، ارزیابی آسیبپذیری کالبدی بافت منطقه یک شهر تهران دربرابر زلزله احتمالی با استفاده از روش IHWP و سیستم GIS، مجله اطلاعات جغرافیایی سپهر، دوره 25، شماره 100، زمستان 1395.##
M. Hosseini, Behavior of nonstructural elements in the 2003 Bam, Iran, Earthquake. Earthquake Spectra, vol. 21(S1), pp. 439-453, 2005.##
فشارکی، سید جواد، محمودزاده، امیر، فرهنگ توصیفی دفاع غیرعامل، اصفهان، علم آفرین، 1391.##
فیروزی، محمدعلی، محمدی ده چشمه، مصطفی، نظر پور دزکی، رضا، شجاعیان، علی، سنجش آسیبپذیری سازهای بیمارستانها از منظر پدافند غیرعامل، با مدل سلسله‌مراتب فازی، نمونه موردی کلانشهر اهواز، فصلنامه برنامهریزی و آمایش فضا، دوره بیست، شماره 1، 1395.##
ملکی، کیومرث، ارزیابی و تحلیل آسیبپذیری کاربری‌های حساس شهر تبریز از منظر پدافند غیرعامل با تأکید بر بحران زلزله با استفاده از GIS، طرح تحقیقاتی همکاران بخش دفاع سازمان جغرافیائی نیروهای مسلح، 1391.##
قدیری، محمود، رکنالدین افتخاری، عبدالرضا، رابطه ساخت اجتماعی شهرها و میزان آسیبپذیری در برابر خطر زلزله مطالعه موردی: محلات کلانشهر تهران، جغرافیــــا و برنامــــهریــــزی محیطــــی، شـماره 2، تابسـتان، ص. 153، 1392.##
کارگر، بهمن، امنیت شهری، تهران، انتشارات سازمان جغرافیایی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، 1385.##
محمدی ده چشمه، مصطفی، مدل‌سازی مکانی همجواری کاربری‌های ویژه از دیدگاه پدافند غیرعامل در کلانشهر اهواز، فصلنامه برنامهریزی و آمایش فضا، شماره 2، 1393.##
محمدی ده چشمه، مصطفی، سنجش نفوذپذیری بافت شهری کرج در برابر مخاطرات، فصلنامه برنامهریزی و آمایش فضا، شماره 18، 1393.##
مرکز مطالعات ساختمان و مسکن، بارهای وارده بر ساختمان، دفتر امور مقررات ملی ساختمان، وزارت راه و شهرسازی، معاونت مسکن و ساختمان، تهران: شر توسعه ایران (1392) .##
G. Bugliarello, “Urban security in the United States: An overview, Technology in Society,” vol. 25, Issue 4, 2005.##
ملکی، سعید، محلی، یوسف، بررسی و تحلیل آسیبپذیری سازهای بیمارستانها از منظرتمهیدات پدافند غیرعامل با استفاده از تکنیک FAHP (نمونه موردی: شهر دزفول، فصلنامه پدافند غیرعامل، سال 8، شماره 3، صص. 76-65، پائیز 1396.##
نادری، موحد، فیروزی، حدیدی، ایصافی؛ کاوه، محمدعلی، مسلم، ایوب (1392) شناسایی و اولویت بندی مداخله بافت فرسوده شهری با استفاده از مدل تحلیل سلسله مراتبی فازی(FAHP) (##محدوده مرکزی شهر سقز) مجله برنامهریزی و آمایش فضا، دوره هجدهم، شماره 1، صص. 179-154
R. Woodson, “Transfer inner cities from grass roots up,” Journal of Wall Street, Los Angeles, 1992, p. 46.##
دوستی سبزی, بهزاد, عیسی لو, شهاب الدین, & ابدالی, یعقوب. (1397). تحلیل فضایی آسیبپذیری سازهای-کالبدی کاربری مسکونی با رویکرد پدافند غیرعامل و با استفاده از سیستم"GIS" (محدوده: منطقه 6 شهر اهواز). پدافند غیرعامل, 9(2), 37-48.
MLA
بهزاد دوستی سبزی; شهاب الدین عیسی لو; یعقوب ابدالی. "تحلیل فضایی آسیبپذیری سازهای-کالبدی کاربری مسکونی با رویکرد پدافند غیرعامل و با استفاده از سیستم"GIS" (محدوده: منطقه 6 شهر اهواز)". پدافند غیرعامل, 9, 2, 1397, 37-48.
HARVARD
دوستی سبزی, بهزاد, عیسی لو, شهاب الدین, ابدالی, یعقوب. (1397). 'تحلیل فضایی آسیبپذیری سازهای-کالبدی کاربری مسکونی با رویکرد پدافند غیرعامل و با استفاده از سیستم"GIS" (محدوده: منطقه 6 شهر اهواز)', پدافند غیرعامل, 9(2), pp. 37-48.
VANCOUVER
دوستی سبزی, بهزاد, عیسی لو, شهاب الدین, ابدالی, یعقوب. تحلیل فضایی آسیبپذیری سازهای-کالبدی کاربری مسکونی با رویکرد پدافند غیرعامل و با استفاده از سیستم"GIS" (محدوده: منطقه 6 شهر اهواز). پدافند غیرعامل, 1397; 9(2): 37-48.
)
