مکان‌یابی پهنه‌های خطرپذیر بحران‌های کیفی شبکه آب‌رسانی شهری با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی AHP نمونه مورد مطالعه: شبکه آب‌رسانی شهر تهران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه تربیت مدرس

2 پژوهشکده پدافند غیرعامل دانشگاه امام حسین

چکیده

شبکه آب­رسانی شهری در معرض تهدیدات کمی و کیفی قرار دارد. این تهدیدات کیفی، شامل تهدیدات شیمیایی و بیولوژیکی می­باشد. وقوع بحران­های کیفی شبکه آب­رسانی شهری به­صورت مستقیم در زندگی شهروندان تأثیرگذار می­باشد و در مواقعی می­تواند یک بحران فنی را تبدیل به بحران­های اجتماعی و سیاسی کند. اولین گام در راه­کار مهندسی پدافند غیرعامل شبکه آب­رسانی شهری انتخاب پهنه­های در معرض خطر  می­باشد. انتخاب مکان­هایی با اولویت بالای خطرپذیری و مکان­های مناسب نصب کنترل­گرهای کیفی آب می­باشد. این پژوهش در 5 معیار کلی شامل خسارت به لوله­ها، شیرها، قطع­کننده­ها، هدایت­کننده­ها؛ خسارت به مخازن و محل جمع­آوری آب­ها؛ انسان­های ساکن و مستقر در مساکن؛ انسان­های فعال و مستقر در محل کار و فعالیت و انسان­های در حال جابه­جایی و عبور و مرور شامل 17زیرمعیار از قبیل سطح سرویس مناطق و مخازن، فاصله از خطوط انتقال و توزیع آب، همجواری با کنتاکت تانک، تصفیه­خانه­ها، مخزن زمینی، تلمبه­خانه و مخزن هوایی، توزیع و تراکم جمعیت، کاربری­های حساس، کارو فعالیت منطقه­ای و خدمات شهری، فضای سبز، نزدیکی به خطوط مترو، شبکه بزرگراهی، شبکه ریلی، شبکه شریانی درجه یک و دو و ایستگاه­های مترو به­عنوان معیارهای موثر بر مکان­یابی انتخاب شده است. با مقایسه دودویی در روش AHP که توسط 30 نفر از کارشناسان انجام پذیرفته است با استفاده از تحلیل مکانی در محیط GIS از طریق تلفیق زیرمعیارها پهنه شهر تهران در پنج دسته بسیار بحرانی، بحرانی، اولویت کوتاه مدت، اولویت میان مدت و بدون اولویت تقسیم­بندی شده است. در نهایت علاوه بر تحلیل کل شهر تهران سه پهنه به عنوان خطرپذیرترین نشان داده شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Location of Risk Zones in Water Network Systems Quality Crisis With GIS, AHP Approach Case Study: Water Network Of Tehran

چکیده [English]

Urban water distribution network is subject to quantitative and qualitative threats. Quality threats include chemical and biological threats. The crisis in quality of urban water network directly affects human life in three areas of residence, work and activity, and can turn a technological crisis into a social and political one. The first step in the passive defense engineering strategy of urban water supply network is identification of areas at risk; distinguishing places with high risk profiles and selecting appropriate locations for installing water quality controllers. This study spans these five general criteria: damages to pipes, valves, breakers, directors; damages to tanks and water reservoir locations; people living and settled in the local housing facilities; people active at the local workplace, commutating citizens and traffic. It consists of 17 sub-criteria such as levels of service of areas and reservoirs, the distance from water transmission and distribution lines, proximity to contact tanks, refineries, tank floors, pumping stations and air tanks, population distribution and density, sensitive applications, regional work and activities and municipal services, green space, proximity to subway, highway network, railway network, and a network of ways, metro stations and metro lines. The AHP binary method of comparison carried out by 30 researchers using GIS spatial analysis with combination of sub criteria Tehran zone is divided into five categories: super critical, critical, short-term priority, medium term priority and without priority. Finally, as well as analyzing Tehran completely, three zones are shown to be most risky.       

کلیدواژه‌ها [English]

  • water network systems
  • qualitative crisis
  • vulnerable region
  • GIS
  • AHP
  1. موسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی، دستورالعمل ملاحظات پدافند غیرعامل در طراحی تصفیه­خانه­ها، مخازن آب زیرزمینی، ایستگاه­های پمپاژ و خطوط انتقال آب، 1393.##
  2. شرکت آب و فاضلاب بروجرد، مطالعات طرح پدافند غیرعامل تأسیسات آب و فاضلاب شهر بروجرد، 1388.##
  3. شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور، تهیه و تنظیم ضوابط بودجه­ریزی حوزه مدیریت بحران پدافند غیرعامل آب و فاضلاب شهری،1393.##
  4. کریم­زادگان، رضا، باقری، حسین، آمادگی پدافند غیرعامل در تاسیسات آب شهری در مواجهه با تقاضای آب در شرایط بحرانی، کنفرانس ملی مهندسی و مدیریت زیرساخت­ها، دانشگاه تهران، 1388.##
  5. حاجی ابراهیم زرگر، اکبر، مسگری هوشیار، سارا، پدافند غیرعامل در معماری، راه­کاری جهت کاهش خطرپذیری در برابر سوانح، سومین کنفرانس بین­المللی مدیریت جامع بحران در حوادث غیرمترقبه طبیعی، 1386.##
  6. خدابخش، محسن، دهقان نیری، محمود، امامیان، امیرحسین، شناسایی و رتبه بندی عوامل تاب­آوری زنجیره تامین در شرایط بحرانی با رویکرد پدافند غیرعامل، فصلنامه علمی ترویجی پدافند غیرعامل، شماره33، صص. 36-25 ،1397.##
  7. شکیبامنش، امیر، ملاحظات پدافند غیرعامل در تاسیسات زیربنایی شهری، کنفرانس ملی مهندسی و مدیریت زیرساخت­ها، دانشگاه تهران، 1388.##
  8. انجم­روز، سیدبشارت، قریشوندی، اسد، ارائه مدل SBAGH براساس تئوری واردن در مهندسی پدافند غیرعامل تاسیسات    آب­رسانی، کنفرانس بین­المللی مهندسی عمران، 1394.##
  9. شهریاری، مهرداد. حدادی، حبیب الله، اثرات استقرار سامانه­های پدافند غیرعامل در تأسیسات آب و فاضلاب با رویکرد اثربخشی در مواقع بحران شهر بروجرد، کنفرانس بین المللی عمران و محیط زیست، دانشگاه تهران، 1394.##
  10. بهزادفر، مصطفی، زیرساخت­های شهری- آب­رسانی و فاضلاب، انتشارات شهیدی، 1391.##
  11. گروه مهندسی کویر، انواع شبکه توزیع آب، ##http://www.kavireng.ir/water
  12. اشرفی، مهدی، تهدید منابع آب با عوامل شیمیایی، فصلنامه علمی ترویجی پدافند غیرعامل، دانشگاه امام حسین(ع)، سال سوم شماره 2، صص. 56-49، 1391.##
  13. نظرپور، رضا، حیدری­نیا، سعید، مرادپور، نبی، سنجش آسیب­پذیری کالبدی اجتماعی شهر از منظر پدافند غیرعامل، فصلنامه علمی ترویجی پدافند غیرعامل، شماره33، صص.  90-77، 1397.##
  14. بوذری، سهیلا، زمین شناسی و کاربرد آن در پدافند غیرعامل، فصلنامه زمین، شماره 2، 1388.##
  15. مرکز مطالعات و برنامه­ریزی شهر تهران، گزارش نهایی طرح جامع تهران، وزارت مسکن و شهرسازی و شهرداری تهران، 1385.##
    1. J. Berry and P. H. Watson, “Sensor Placement in Municipal Water Work,” Journal Water Resources Planning and Management, vol. 133, vol. 3, pp. 232-243, 2002.##
    2. R. F. Abler, “The National Science Foundation Center for Geographic Information and Analysis,” International Journal of Geographic Information Systems, vol. 1, pp. 26-303, 1987.##
    3. I. Silverstein, “Overview of Event Detection Systems for water sentinel,” Draft Version 1.0. U.S. Environmental Protection Agency Water Security Division, 2002.##
  16. آل‌شیخ، علی‌اصغر، هلالی، حسین، طراحی و اجرای سیستم اطلاعات مکانی بر روی اینترنت برای شهر تهران، مجموعه مقالات همایش ژئوماتیک 80، سازمان نقشه‌برداری کشور، صص.  104-98، 1380.##
  17. خیرآبادی، احد، ستاره، علی اکبر، توکلی زاده، مژگان، مکان­یابی با ملاحظات پدافند غیرعامل در GIS، همایش سامانه اطلاعات مکانی، 1388. ##
  18.  21.   سعیدی، علی، ایراندوست، علیرضا، ملاحظات پدافند غیرعامل در مکان­یابی مراکز مذهبی با استفاده از روشAHP،  فصلنامه علمی ترویجی پدافند غیرعامل، دانشگاه امام حسین(ع)، سال دوم، شماره  4، صص. 39-51 ،1390. ##
  19. سهامی، حبیب­الله، آمایش و مکانیابی، دانشگاه مالک اشتر، 1386.##
  20. فرج زاده، منوچهر، ارزیابی و مکان­گزینی مراکز شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیاییGIS، فصلنامه مدرس، دوره هشتم، شماره 1، 1382.##
  21. فرزاد بهتاش، محمدرضا، آقابابایی، محمدتقی، مفاهیم پدافند غیرعامل در مدیریت شهری با تمرکز بر شهر تهران، مرکز مطالعات و برنامه­ریزی شهر تهران، تهران،1390.##
  22. قدسی­پور، سید حسن، مباحثی در تصمیم­گیری چند معیاره، انتشارات دانشگاه امیر کبیر، چاپ سوم،1381.##
  23. مطیعی، همایون،کاربرد GIS در مهندسی سیلاب رودخانه­های تهران، انتشارات سیاوش،1383.##
    1. P. G. Jankowski, “Graphic information systems for Group Decision Making,” Taylor &Francis, London, 2001.##
    2. H. Gimblett, “Geographic Information Systems and          Agent-based Modeling Techniques,” Oxford University Press, pp. 1-21, pp. 83-105, 2002.##
    3. H. Helali, “Design and Implementation of a Web GIS for the City of Tehran,” Department of Geodesy and Geomatics Engineering K. N. Toosi University of Technology, Submitted thesis for degree of Master of Science, 2001.##
    4. C. D. Tomlin, “Geographic Information Systems and Cartographic Modeling,” Prentice-Hall, Englewood Cliffs, New Jersey, 1990.##