برنامه ریزی فضایی مسکن با رویکرد پدافند غیر عامل(نمونه موردی محله نوغان مشهد)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه آزاد اسلامی گروه معماری و شهرسازی مشهد

2 استادیار شهرسازی، گروه شهرسازی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

چکیده

امروزه با پیشرفت های صورت گرفته در فناوری تسلیحات و تجهیزات نظامی، مناطق مسکونی شهری بیشتر در معرض خطر تهاجم قرار گرفته است. از مهم ترین عوامل افزایش دهنده تلفات انسانی در حملات نظامی به مناطق شهری، معماری غیراستاندارد و غیرمنطبق مساکن با اصولی همچون مکان گزینی و جانمایی بهینه ساختمان، پراکندگی مناسب بنا، رعایت اصول اختفاء، استتار و فریب، درجه مرمت پذیری بالای ساختمان و معماری داخلی ساختمان در ارتباط با پدافند غیرعامل است. مسکن اگر چه در مرحله اول به عنوان یک سرپناه و سکونتگاه مطرح می‌گردد اما پدیده‌ای پیچیده‌تر است که می‌بایستی از جنبه‌های گوناگون کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی مورد توجه قرار گیرد. برنامه‌ریزی فضائی مسکن با توجه به تمامی جوانب فوق سعی در ارائه بهترین شیوه‌های توسعه مسکونی در جهت تامین فضای مسکونی خانوارهای فاقد واحد مسکونی دارد. در این تحقیق با روش توصیفی – تحلیلی و میدانی ملاحظات پدافند غیر عامل در برنامه ریزی فضائی مسکن بررسی شده است. طبق موارد عنوان شده ملاحظات پدافند غیر عامل باید در طراحی مسکن با دوام قرار گیرد. محله نوغان مشهد واقع در قطاع 2 پیرامون حرم مطهر قرار گرفته و این در حالی است این محله ای با ایمنی بسیار پایین و فاقد ملاحظات پدافند غیرعامل تشخیص داده شده و آسیب پذیری بالایی دارد ، در پایان راهکارهایی برای افزایش ایمنی و کاهش آسیب پذیری این محله ارائه شده است. از جمله در این محله می توان با اصلاح و تعویض معابر، مقاوم سازی بناها،‌ افزایش فضاهای باز،‌ توزیع مناسب خدمات محلی و تعبیه پناهگاه در نقاط لازم، راهکارهای پدافند غیر عامل را اعمال نمود

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Spatial Planning of Houses with Passive Defense Approach (Case Study of Mashhad Noghan Neighborhood)

نویسندگان [English]

  • M. Baastani 1
  • F. Mohammadniay gharaee 2
  • S. Saiedi 2
1 azad mashhad
2 azad mashhad
چکیده [English]

Today, with the advances made in weapons technology and military equipment, urban areas are more at risk of raid. One of the most important factors in increasing human casualties in military attacks on urban areas is the absence of standardization or in other words non-conformity of housing architecture with principles such as optimum locating and positioning of the building, proper dispersion of the building, observance of the principles of concealment, camouflage and deception, the degree of reparability of the building and internal architecture, with respect to passive defense. Although housing, is regarded primarily as shelter provision, but it is a more complex phenomenon that should be considered from a variety of physical, social, economic and cultural aspects. Spatial planning of housing, considering all the above aspects, is trying to implement the best residential development methods in order to provide residential space for homeless households. According to the above, the principles of passive defense and design durability should be considered in designing infrastructure and structures of urban housing. In this research, the indicators of passive defense in spatial planning of housing have been used in a descriptive-analytical study with a qualitative approach, and the tool for collecting information is field observation and reference location data. Noghan neighborhood in Mashhad, is located in Sector 2 around the Holy Shrine, while the neighborhood is characterized by very low safety standards and high vulnerability and lack of considerations of passive defense. The results of the research show that to increase safety and reduce vulnerability of this neighborhood passive defense strategies can be applied by replacing passages, rehabilitating buildings, increasing open spaces, distributing appropriate local services and installing shelters at the necessary points.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Planning
  • spatial planning of housing
  • passive defense
  • Noghan neighborhood
  1. عزیزی، محمد مهدی، اکبری، رضا، ملاحظات شهرسازی در سنجش آسیب­پذیری شهرها از زلزله، تهران، دانشکدۀ هنرهای زیبا، نشریۀ هنرهای زیبا، شمارۀ 34، 1387.##
  2. داعی­نژاد، فرامرز­، امین­زاده، حسینی،  اصول و رهنمودهای طراحی و تجهیز فضای باز مجموعه­های مسکونی به­منظور پدافند غیرعامل، تهران، مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن، 1385.##
  3. دزفولی­نژاد، مهدی، بررسی مولفه­های موثر در طراحی شهری از دیدگاه دفاعی و ارائه راهکارهای مبتنی بر ملاحضات پدافند غیرعامل جهت کاهش آسیب­پذیری، مجموعه مقالات سومین کنفرانس ملی عمران شهری، 1390.##
  4. زیاری­، کرامت­اله­، برنامه­ریزی پدافند و پناهگاه شهری­­، تهران، دانشگاه شهید بهشتی­، دانشکده معماری و شهرساز­، مجله صفه شماره 32، 1380.##
  5. زیاری­، کرامت­اله، برنامه­ریزی شهرهای جدید­، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه­ها (سمت)، تهران، 1378.##
  6. عبداللهی، مجید، مدیریت بحران در نواحی شهری (زلزله و سیل)، انتشارات سازمان شهرداری­های کشور، تهران، 1382.##
  7. حمیدی، ملیحه، نقش برنامه­ریزی و طراحی شهری در کاهش خطرات و مدیریت بحران، مجموعه مقالات دومین کنفرانس   بین­المللی زلزله­شناسی، موسسه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله، تهران، 1374.##
  8. پرتوی، پروین، بررسی موانع، محدودیت­ها و تقابل­ها در زمینه اجرای معیارهای کاهش آسیب­پذیری در برابر زلزله، مجموعه مقالات دومین کنفرانس بین­المللی زلزله­شناسی و مهندسی زلزله، موسسه بین­المللی زلزله­شناسی و مهندسی زلزله، تهران، 1374.##
  9. حبیب، فرح، نقش فرم شهر در کاهش خطرات ناشی از زلزله، مجموعه مقالات اولین کنفرانس بین المللی بلایای طبیعی در مناطق شهری، بخش اول (زلزله)، موسسه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله، تهران، 1371.##
  10. پورمحمدی، محمدرضا، برنامه­ریزی مسکن، انتشارات سمت، چاپ ششم، تهران، 1393.##
  11. مقدم آریایی، علی، فاطمی، نرجس سادات، عباس­زاده، میترا، اسماعیلی، زهرا، بررسی راه­کارهای پدافند غیرعامل در طراحی مسکن شهری، دومین کنفرانس سالانه پژوهش­های معماری، شهرسازی و مدیریت شهری، 1394.##
  12. میرزا گل تبار، مهدی، میرزا گل تبار، علیرضا، مدیریت بحران و شریان­های حیاتی و مکان­یابی سازه امن در پدافند غیرعامل. چهارمین کنفرانس ملی عمران (مقاوم سازی و حفظ بناهای ماندگار)، پاییز 1390.##
  13. میرهاشمی روته، سید احسان، برنامه­ریزی شهری و تقویت عناصر آسیب­پذیر شهر با رویکرد به ملاحظات پدافند غیرعامل، سومین کنفرانس ملی عمران شهری،1390.##
  14. مهندسین مشاور شهرسازی معماری طاش، بافت پیرامون حرم مطهر جلد 4 مطالعات کالبدی، 1387.##
  15. فرزام شاد، مصطفی، مبانی برنامه­ریزی و طراحی شهر امن از منظر پدافند غیرعامل،­ انتشارات علم آفرین، چاپ اول، 1391.##
  16. کامران، حسن، امینی، داود، حسینی امینی، حسن، کاربرد پدافند غیرعامل در برنامه­ریزی مسکن، مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای، سال چهارم، شماره پانزدهم، 1391.##
  17. حاجی ابراهیم زرگر، اکبر، مسگری هوشیار، سارا­، پدافند غیرعامل در معماری راه­کاری جهت کاهش خطر­پذیری در برابر سوانح­، سومین کنفرانس بین­المللی مدیریت جامع بحران در حوادث غیر مترقبه طبیعی##
  18. حسینی، سید بهشید، معیارهای پدافند غیرعامل  در معماری اماکن جمعی شهری و ارائه راه­کارهای مناسب، دومین نشست فصلی مدیران شهرسازی، آبان 1389 .##
  19. حمیدی، ملیحه، نقش برنامه­ریزی و طراحی شهری در کاهش خطرات و مدیریت بحران، اولین کنفرانس بین المللی زمین لرزه، تیر 1374.##
  20. ذاکر حقیقی، کیانوش، ماجدی، حمید، حبیب، فرح، تدوین شاخص­های موثر بر گونه­شناسی بافت شهری. نشریه هویت شهر سال 5، شماره 7، 1388.##
  21. رضوانی، علیرضا، در جستجوی هویت شهری مشهد انتشارات وزارت  مسکن و شهرسازی مشهد، 1384.##
  22. ماهوان، احمد، تاریخ مشهد قدیم انتشارات مرز فکر، 1393.##
  23. زیویار، پروانه، حسینی امینی، حسن، درودی، محمدرضا، شهرسازی مبتنی بر دفاع غیرعامل، انتشارات انجمن جغرافیای ایران، چاپ اول، 1395.##
  24. بانک اطلاعاتی مکان مرجع شهرداری مشهد، 1390.##
    1. l. M. Ebrahiminejad and M. Zohrehi, “International Journal of BasicSciences & Applied Research,” Locating A Suitable Place To Settle in Urban Passive Defense Using Geographic Information System "(Case Study: District 4 of City of Kerman), 2014.##
    2. S. Hasanvand, M. A. Khojasteh, Ghamari Shabnamshakouri partovi, S. Hasanvand et al., “Examination passive defense role in spatial distribution of urban region,” Int. Journal of Engineering Research and Applications, 2014.##
    3. S. Abazarlou and S. Hahram Abazarlou, “Establishing the Passive Defense Rules for theuse zonings in master Plan: A Sustainable ,” Development Approac., 2014.##
    4. P. Douglas and D. Fohnston, “Disaster and communities: Vulnerability, resilience and preparedness, disaster prevention and management,” vol. 10, no. 4, MCB University, ISSN 0965-3562, 2001.##
    5. R. Jonathan, “Dicision – Making during international crisis,” London: Mac Millan, press LTD,1988.##