مکان‌یابی پناهگاه‌های چند منظوره شهری با رویکرد پدافند غیرعامل (نمونه مطالعاتی: شهر بجنورد)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه مهندسی شهرسازی، دانشکده هنر، دانشگاه بجنورد، بجنورد، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه ریزی شهری دانشگاه هنر تهران

3 دانشجوی کارشناسی ارشد رشته برنامه ریزی شهری دانشگاه شهیدبهشتی

4 دانشجوی کارشناسی ارشد رشته برنامه ریزی منطقه ای دانشگاه علم و صنعت

چکیده

به دلیل موقعیت راهبردی ایران و وضعیت سیاسی حاکم در غرب،  مخاطرات انسانی از قبیل تهاجمات نظامی همواره مرزهای جهموری اسلامی ایران را مورد تهدید قرار می‌دهد. با علم به این موضوع و تهدیدات پیاپی صورت گرفته توسط غرب و البته بر اساس تجربیات حاصل از تاریخ چهل ساله انقلاب اسلامی (حمله به شهر‌ها و غیرنظامیان) می‌توان به ضروری بودن اجرای اصول پدافند غیر‌عامل در تمامی ابعاد پی برد تا در صورت هرگونه خطر احتمالی،آمادگی واکنش سریع در برابر آن را داشت و خسارات جانی و مالی را به حداقل رساند. با رشد شهرنشینی و گسترش شهرها، شهرها در برابر حوادث و سوانح آسیب‌پذیرتر شده‌اند. هدف این پژوهش مکان‌یابی و احداث پناهگاه‌های چند منظوره شهری در سطح شهر بجنورد به منظور کاهش تلفات انسانی می‌باشد. این پژوهش از نوع توصیفی _ تحلیلی می‌باشد که با استفاده از اسناد و منابع کتابخانه‌ای به تبیین مفاهیم و استخراج معیارهای لازم جهت مکان‌یابی پرداخته شده است سپس به منظور مکان‌یابی پناهگاه‌های چند منظوره شهری با استفاده از الگو AHP اولویت‌بندی شاخص‌ها انجام گرفته و با استفاده از نرم‌افزار GIS به کمک تابع Weighted Overlay برای هر معیار نقشه مرتبط خروجی گرفته شده است و با همپوشانی نقشه‌های مختلف، به ۳ پناهگاه چند منظوره شهری برای شهر بجنورد دست یافته‌ایم. نتایج به‌دست آمده حکایت از آن دارد که به‌ترتیب میدان شهید (6079/0)، مصلی نماز جمعه (3406/0) به‌عنوان مناسب‌ترین پناهگاه جهت استقرار در مواقع اضطراری می‌تواند مورد استفاده قرار بگیرد. همچنین لازم به‌ذکر است که پارک شهر (0456/0) (در صورت کمبود جا در دو مکان دیگر) می‌تواند به‌عنوان مکانی رزرو مورد استفاده قرار بگیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Site Selection of Multi-Purpose Urban Shelters with Passive Defense Approach (Case Study: Bojnourd City)

نویسندگان [English]

  • H. Vahdani Charzekhon 1
  • A. Harasani 2
  • V. AbediBizeki 3
  • M. H. Ghadi 4
1 Assistant Professor of Department of Civil Engineering , University bojnourd
2 Master student of urban planning, Tehran University of Arts
3 Master student of urban planning in Shahid Beheshti University
4 Master student in regional planning at the University of Science and Technology
چکیده [English]

Due to Iran's strategic position and the political situation in the West, human dangers such as military aggression always threaten the borders of the Islamic Republic of Iran. Considering this issue and the successive threats made by the West and of course, the experiences of the forty years following the Islamic Revolution (attacks on cities and civilians) have led to the appreciation of the need to implement the principles of passive defense in all dimensions. In the event of any potential danger, it is vital to be prepared to react quickly and minimize human and financial losses. Cities have become more vulnerable to accidentsdue to the growth of urbanization and the expansion of cities. The purpose of this study is to locate and construct multi-purpose urban shelters in Bojnourd in order to reduce human casualties.This research is of the descriptive-analytical type in which documents and library resources are used to explain the concepts and extract the necessary criteria for urban planning. Then in order to locate multi-purpose urban shelters using AHP model, the indicators are prioritized using the Weighted Overlay function of the GIS software. The output-related map criteria have been obtained for each criterion, and by overlapping different maps, we have achieved 3 multi-purpose urban shelters for Bojnourd city.The results indicate that the Shahid Square (0.6079) and the Friday prayer mosque (0.3406) can be used as the most suitable shelters for emergencies. It should also be noted that the city park (0.0456) can be used as a reservation in case of space inadequacy in the two mentioned places.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Passive Defense
  • AHP Hierarchical Analysis
  • Multipurpose Shelters
  • Bojnourd

Smiley face

[1]    محسنی، محمد، قربانی، علی، تاثیر میزان اشراف دستگاه نظارت بر رعایت و اجرای مولفه‌های پدافند غیرعامل، نشریه عمران وپروژه، سال اول، شماره3، صص 29-38، مرداد 1398.##
[2]     H. Kamran, D. Amini, and H. Hossaini Amini, “Application of passive defense in urban housing planning,” Urban-Regional Studies and Research Journal, Winter 2013.##
[3]     A. Pourzangbar, A. Saaber Qaraamaleki, M. Barzegar, S. Johari, Q. Alipour, A. Valizade, J. Qasami, N. Seraat Nouri, and B. Lotfi, “Analysis of Civil, Architectural and Urban Planning of Passive Defense: A Case Study in Central Library of Tabriz,”  European Online Journal of Natural and Social Sciences, 2015.##
[4]     A. Shakibamanesh, “Public shelters: Towards secure urban planning and designing in terms of passive defense,” Malaysian Journal of Society and Space, 2015.##
[5]   سعیدی، علی، داودی، مجتبی، حسینی امینی، حسن، مکان‌یابی ساخت پناهگاه‌های شهری با رویکرد پدافند غیرعامل، جغرافیا (فصلنامه علمی- پژوهشی و بین المللی انجمن جغرافیای ایران)، دوره جدید، سال پانزدهم، شماره 53، تابستان 1396.##
[6]   نوری کلنکاری، جابر، معیارهای مکان‌گزینی پادگان‌های نظامی با در نظر گرفتن جنبه‌های پدافند غیرعامل، نشریه علمی پدافند غیرعامل، سال دهم، شماره 1، صص 44-31، بهار 1398.##
[7]     H. Tarighlizadeh, F. Jafari, H. Hoseyni amini,             “Optimal Location of Multifunctional Emergency Shelters with Inactive Defense Approach to GIS,” National Conference on Urban and Historic Urban Texture: Challenges and Solutions, 2015.##
[8]    خزایی، صفا، حسین آبادی روستایی، سعید، مکان‌یابی پناهگاه‌های چند منظوره شهری با استفاده از سامانه‌های اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی: منطقه یک شهرداری تهران)، فصلنامه علمی ترویجی پدافند غیر عامل، سال هفتم، شماره 4، زمستان ۱۳۹۵.##
[9]   معرب، یاسر، سپهرزاد، بهناز، نادری، مصطفی، ارزیابی آسیب‌پذیری بافت‌های شهری در برابر زلزله با رویکرد پدافند غیرعامل، (مطالعه موردی: منطقه  2شهر تهران)، نشریه علمی پدافند غیرعامل، سال یازدهم، شماره2، تابستان 1399.##
[10] حسینی، سید احمد، احدنژاد روشتی، محسن، مدیری، مهدی، آرایش، سعید، مکان‌یابی مراکز بیمارستانی با رویکرد پدافند غیرعامل با استفاده از الگوریتم رقابت استعماری (نمونه موردی: منطقه 3 تهران)، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، شماره بیست و یکم، پاییز و زمستان1392.##
[11]  “The Army Institute for Professional Development (AIPD) Conduct Smoke Operations,” US Army Chemical School, Fort McClellan, Alabama, 2008.##
[12]زیاری، کرامت الله، برنامه‌ریزی پدافند و پناهگاه‌شهری، صفه، دوره11، شماره 32، بهار و تابستان 1380##.
 
[13]  M. Eftekhari, M. Etemady, and M. Hosseini, “The role of passive defense in the crisis management of Lifeline under the earthquake effect,” Bulletin of the Georgian National Academy of Sciences, vol. 9, no. 2, 2015.##
[14]  T. Fener and T. Cevik, “Leadership in Crisis Management: Separation of Leadership and Executive Concepts,” Procedia Economics and Finance 26, pp. 695 – 701, 2015.##
[15]عباسی‌زاده، تهمینه، نقش شهرداری‌ها درپدافند غیرعامل در تهاجم بدون استفاده از سلاح ودرگیر شدن مستقیم، نشریه فرهنگ ایمنی، سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور، شماره 1.##
[16]میرعمادی، ابراهیم، بررسی جایگاه پدافند غیرعامل در ساختار سکونتگاهی سمنان با تاکید بر مولفه‌های اقلیمی، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا، استاد راهنما حسن لشگری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد سمنان،1390.##
[17]حسینی، بهشید، عسگری، علی، سازه در پناهگاه مدرن بهره‌گیری از تجربیات جنگ‌های گذشته در طراحی پناهگاه درجنگ‌های نسل ششم، دومین کنفرانس بین المللی معماری و سازه، تهران،1390.##
[18]محمدی ده چشمه،مصطفی، علیزاده، مهدی، پرویزیان، علیرضا، مکان‌یابی پناهگاه‌های شهری مبتنی بر اصول پدافند غیرعامل (مورد مطالعه : شهر کوهدشت)، مجله آمایش جغرافیایی فضا، فصلنامه علمی- پژوهشی دانشگاه گلستان، شماره سی و دوم، صص149-162، تابستان 1398.##
[19]مهندسین مشاور نقش جهان پارس، طرح توسعه و عمران شهر بجنورد، سازمان مسکن وشهرسازی، استان خراسان شمالی،1389.##