مکان‌گزینی مراکز دفاعی از منظر پدافند غیرعامل در مناطق شمال غرب کشور با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 فارغ التحصیل دانشگاه تبریز

2 استاد دانشکده برنامه‌ریزی و علوم محیطی، دانشگاه تبریز، ایران

چکیده

سرزمین ایران به دلیل موقعیت سیاسی و جغرافیایی خاص خود، در طول تاریخ همواره شاهد بلایای طبیعی و غیرطبیعی بسیاری بوده است. ازاین‌رو جایگاه نظری و عملی پدافند غیرعامل در مواجهه با بحران‌ها در این گستره بسیار اهمیت دارد. منطقه مورد مطالعه در پژوهش حاضر در محدوده چهار استان آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، زنجان و اردبیل هست مساحت کل محدوده مورد مطالعه بر اساس آخرین تقسیمات کشوری در سال 1386 چیزی در حدود 2km 88/ 128216 است که این مساحت حدود % 74/7 از مساحت کل کشور را تشکیل می‌دهد. مکان‌یابی مراکز نظامی درصورتی‌که بر اساس مطالعات مکان‌یابی و آمایش دفاعی انجام گیرد می‌تواند به‌صورت طبیعی نقش به‌سزای در پدافند غیرعامل ایفا نماید. این پژوهش کاربردی و با روش‌های توصیفی - تحلیلی و پیمایشی است. در این تحقیق، به‌منظور ارزیابی عوامل مؤثر بر مکان گزینی مراکز نظامی از منظر پدافند غیرعامل از معیارهای اقلیمی شامل (تعداد روزهای یخبندان، بارانی، برفی، طوفانی و گردوغبار، تعداد روزهای با حداقل دید کمتر از m 2000 و سرعت باد) ژئومورفولوژی -زمین‌شناسی (شیب، جهت شیب، ارتفاع، سنگ‌شناسی) دسترسی به مراکز انسان‌ساخت (فاصله از نقاط شهری، فاصله از سدهای مخزنی) زیرساختی شامل (فاصله از راه­های ارتباطی، فاصله از فرودگاه‌ها، فاصله از دالان‌های هوایی) و هیدرولوژیکی (فاصله از آبراهه) استفاده‌شده است. در ادامه و با استفاده از روش تحلیلی AHP به هریک از پارامترهای موردمطالعه با توجه به اهمیت آن‌ها در دفاع غیرعامل وزن عددی داده شد برای محاسبه‌ی وزن شاخص‌ها و دخالت اهمیت ضریب هر یک از معیارها از فرایند تحلیل سلسله مراتبی و نرم‌افزار Expert Choice استفاده شد و درنهایت با نمونه‌سازی آن‌ها در محیط GIS و همچنین با بهره‌گیری از روش همپوشانی، کلیه لایه‌های مؤثر در دفاع غیرعامل تلفیق شدند درنهایت نتایج حاصله نشان داد که پهنه‌های بسیار محدود و پراکنده‌ای از منطقه موردمطالعه شرایط کاملاً مناسبی برای ایجاد مراکز نظامی و غیرنظامی از بعد پدافند غیرعامل رادارند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Placement of Defense Centers from the Perspective of Passive Defense in the Country’s Northwestern Regions the Using Geographical Information System (GIS)

نویسندگان [English]

  • V. Rahmati nia 1
  • D. Mokhtari 2
1 Graduate of Tabriz University
2 Tabriz University
چکیده [English]

Due to its special political standing and geographical location, the land of Iran has always witnessed many natural and unnatural disasters throughout history. Therefore, the theoretical and practical position of passive defense in the face of crises is very important in this region. The location of military centers can play a significant role in passive defense naturally if it is done based on location studies and land management principles. This study is a practical research with descriptive-analytical and survey methods. In this study, in order to evaluate the factors affecting the location of military centers from the perspective of passive defense in the northwest region, the following restrictions have been used: climatic parameters (including the frequency of occurrence of frost, rain, snow, storm, dust and fog and also the wind speed), the geomorphologic and geologic parameters (the land slope and the land inclination direction , height and lithology), the parameters of accessibility of man-made centers (the distance from urban points and the distance from reservoir dams), infrastructure parameters (the distance from communication routes, the distance from airports and the distance from air corridors) and hydrological specifications (such as the distance from waterways). Then, using AHP analytical method, each of the studied parameters was given a numerical weight due to their importance in passive defense. To calculate the weight of indicators and the importance of the coefficient of each criterion, the process of hierarchical and software analysis of Expert Choice software was used. Finally, by modeling them in the GIS environment and also by using the overlap method, all effective layers in passive defense were combined. The results showed that very limited and scattered areas of the region under study, have the potential of housing military and civilian centers from the passive defense perspective.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Location
  • Northwest Military Centers
  • Passive Defense
  • GIS

Smiley face

مراجع

[1]     مؤمنی، مصطفی، جایگاه دفاع نظامی و غیرنظامی در آماییش سرزمین، مجموعه مقالات آمایش و دفاع سرزمینی، تهران، انتشارات دانشگاه امام حسین (ع)، ص. 20، 1381.##
[2]  J. Malczewski, “GIS and Multicriteria Decision Analysis,”  John Wiley and Sons, New York, NY, p. 392, 1999##
[3]     سازمان پدافند غیرعامل کشور، مجموعه سخنرانی‌ها و مقالات درج‌شده درون‌سازمانی، درج‌شده در وبگاه سازمان، 1391-1384.##
[4]   K. Banai, “A New Method for Site Suitability Analysis: An Analytical Hierarchy Process, Environmental,” vol. 13, no. 6, pp. 693-785, 1989.##
[5]  J. Joseph, “Defining National Security: The Nonmilitary Aspects, Romm, Council on Foreign Relations,” New York, 1993.##
[6]    سعیدی، علی، باقری، حسین، شمس، میثم، مکان گزینی پادگان نظامی با رویکرد پدافند غیرعامل با استفاده از تلفیق GIS و MCDA (موردمطالعه: شهرستان تربت‌جام)، مجله سیاست دفاعی، سال بیست و دوم، شماره 84، پاییز 1392.##
[7]  M. Corson, “An All Hazard Approach to Us Military Base Camp Site Selection, Asia Pacific Center for Security Studies,” Department of Geology and Geography Northwest Missouri State University, pp. 1-10, 2007.##
[8]    فخری، سیروس، ژئومورفولوژی زاگرس جنوب شرقی (شمال تنگه هرمز) و تأثیر آن بر دفاع غیرعامل از مراکز حیاتی حساس و مهم (با تأکید بر مکان‌یابی)، پایان‌نامه دکتری در رشته جغرافیای طبیعی- دانشکده جغرافیا دانشگاه تهران، 1391.##
[9]     واضحی، رضا، مجموعه اطلاعات عمومی ویژه کارکنان نیروهای مسلح، چاپ اول، انتشارات معاونت تربیت و آموزش نزاجا، ص. 79، 1393.##
[10]  حنفی، علی، موسوی، میر نجف، مکان‌یابی مراکز حساس و مهم نظامی در مناطق مرزی ایران و ترکیه با توجه به شاخص‌های هیدروژئومورفوکلیمایی با رویکرد پدافند غیرعامل، فصلنامه علمی پژوهشی مدیریت نظامی، شماره 51، سال سیزدهم، صص 45-72، پائیز 1392.##
 [11]  کالینز، جان، ام، جغرافیایی نظامی (جغرافیایی طبیعی) ترجمه‌ی آهنی، محمدرضا، محسنی، بهرام، انتشارات دانشگاه امام حسین (ع)، ص. 16، 1383.##
[12]  خانلری، غلام‌رضا، وزیری، شومیز، زمین‌شناسی مهندسی سنگ‌ها – مکانیک خاک، چاپ 1، انتشارات دانشگاه بوعلی سینا، ص. 238، 1377.##
[13]  فخری، سیروس، نقشه‌خوانی، چاپ اول، تهران، انتشارات دانشگاه امام علی(ع)، 1390.##
[14]  فخری، مجید، پرهیزکار، اکبر، تحلیل تناسب اراضی برای مکان گزینی پادگان‌های لجستیک با استفاده از سامانه‌های اطلاعات جغرافیای) (Gis در منطقه اراک، فصلنامه برنامه‌ریزی و آمایش فضا (مدرس علوم انسانی)، دوره 4، شماره 1، بهار 1379.##
[15]  صفوی، یحیی، اصول و مبانی جغرافیایی نظامی، انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ص. 55، 1384.##

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 21 آبان 1399
  • تاریخ بازنگری: 28 آذر 1399
  • تاریخ پذیرش: 15 دی 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار