مکان‌یابی نقشه‌های خطرپذیری سیلاب رودخانه دز با رویکرد پدافند غیرعامل (محدوده مطالعاتی: شهرستان دزفول)

پورصمصام, حامد; اکبری, الهام; حمادی, کاظم; آخوندعلی, علی محمد

مکان‌یابی نقشه‌های خطرپذیری سیلاب رودخانه دز با رویکرد پدافند غیرعامل (محدوده مطالعاتی: شهرستان دزفول)

نوع مقاله : ترویجی

نویسندگان

¹ کارشناس آبیاری، مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان دزفول، خوزستان، ایران.

² کارشناس ارشد عمران- مهندسی رودخانه، دانشگاه شهید چمران اهواز، ایران.

³ دکترای هیدرولوژی و منابع آب، مدیریت فنی و مهندسی سازمان آب و برق خوزستان، اهواز، ایران

⁴ استاد، گروه هیدرولوژی و منابع آب، دانشکده مهندسی علوم آب، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.

چکیده

کاهش آسیب پذیری کاربریهای شهری جهت تقلیل میزان خسارات، از مهمترین اهدافی است که امروزه برنامهریزان و مدیران شهری درصدد اجرای آن میباشند که این مهم با بهرهگیری از رویکردهای جدید مدیریت بحران از قبیل پدافند غیرعامل، قابل دستیابی میباشد و میتواند در ایجاد محیط ایمن در شهرها مؤثر واقع شود. نقشه خطر سیل شهری ابزار جدیدی است که میتواند در تعیین مکانهای توسعه استفاده شود تا از ریسک پذیری مردم و خسارت کاربریها بکاهد. این نقشهها وضعیت مناطق مسکونی و دیگر کاربریها را نسبت به سیل نشان می‌دهند و بیان میکنند که در قسمتهایی که آسیبپذیری درجه بالایی دارد، باید عملیات کنترل سیلاب و سامانههای هشدار دهنده سیلاب در نظر گرفته شوند. در این تحقیق، سطوح سیل گیر در دوره بازگشتهای 2، 5، 25، 50، 100 200 و 500 ساله در بازه‌ای به طول 8/5 کیلومتر از بستر رودخانه دز در محدوده مرکزی شهرستان دزفول با استفاده از مدل HEC-RAS و نرم‌افزار ArcGIS تهیه گردید به این منظور از نقشههای رقومی با دقت 10 متر، آمار دبی ایستگاه هیدرومتری سد تنظیمی دزفول و ویژگیهای مورفولوژی رودخانه، در محدوده مطالعاتی استفاده شد. از آنجا که حریم رودخانه دز، پهنه سیلگیر سیلاب با دوره بازگشت 25 ساله است، نتایج نشان داد که بیشترین عمق و سرعت آب در زمان سیلاب با دوره بازگشت 25 سال به ترتیبm 47/19 وm/s 43/7 می‌باشد از طرفی به ازای دوره بازگشت‌های 2، 5، 25، 50، 100، 200 و 500 ساله، به ترتیب 6/65، 3/106، 1/154، 1/168، 6/180، 4/192 و 208 هکتار زیر پوشش سیل قرار میگیرد که با توجه به وجود مناطق مسکونی و کاربری‌های تفرجگاهی در حاشیه رودخانه، لازم است در قسمتهایی که آسیب پذیری بیشتری پیشبینی میشود، برای عملیات کنترل سیلاب و سامانههای هشدار دهنده سیل اقدام گردد و به‌منظور رفع تصرف‌های غیر قانونی که در بستر و حریم رودخانه دز صورت گرفته است، اقدام لازم به عمل آید.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.20086849.1401.13.1.7.0

عنوان مقاله [English]

Location of Dez River Flood Risk Maps with Passive Defense Approach (Case Study of Dezful City)

نویسندگان [English]

Hamed Poursamsam ¹
Elham Akbari ²
Kazem Hemmadi ³
ali mohammad akhond ali ⁴

¹ Irrigation Expert, Agricultural Jihad Management, Dezful, Khuzestan, Iran

² M.Sc., Department of river Engeneering , Faculty of Water Science, Shahid Chamran University of Ahwaz, Iran

³ PhD in Hydrology and Water Resources, Technical and Engineering Management of Khuzestan Water and Electricity Organization, Ahvaz, Iran

⁴ Professor, Department of Hydrology and Water Resources, Faculty of Water Engineering, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahwaz, Iran

چکیده [English]

Today, reducing the vulnerability of urban land uses to reduce the amount of damage is one of the most important objectives that city planners and managers are trying to achieve, which is important by using new approaches to crisis management such as passive defense. It is achievable and can be effective in creating a safe environment in cities. Urban flood risk mapping is a new tool that can be used to identify development sites to reduce public risk and damage to land uses. These maps show the condition of residential areas and other uses in relation to floods and state that flood control operations and flood warning systems should be considered in areas that are highly vulnerable. In this research, flood prone areas in the return period of 2, 5, 25, 50, 100, 200 and 500 years in an interval of 5.8 km from the Dez River bed in the central area of Dezful city using HEC-RAS model and ArcGIS software was prepared, for this purpose digital maps with 10 meters accuracy, discharge statistics of Dezful regulatory dam hydrometric station and river morphology features were used in the study area. Since the Dez river basin is a flood zone with a return period of 25 years, the results showed that the maximum depth and speed of water during the flood with a return period of 25 years are 19.47 m and 7.43 m/s, respectively. For the return period of 2, 5, 25, 50, 100, 200 and 500 years, 65.6, 106.3, 1.154, 1.168, 180.6, 192.4 and 208 hectares under flood cover, respectively. It is decided that due to the existence of residential areas and resort uses on the banks of the river, it is necessary to carry out flood control operations and flood warning systems in the parts where more vulnerability is predicted, and in order to Necessary measures should be taken to remove the illegal possessions that have taken place in the bed and privacy of the Dez river.

کلیدواژه‌ها [English]

Passive Defense
Dez River
Flood Control

مراجع

Maroofi, J. Sajadi, and H. Rostami, “Infrastructure’s Vulnerability Assessment of West Azerbaijan Province with Passive Defense Approach,” Passive Defense Quarterly, vol. 10, no. 1, pp. 97-108, 2019 (In Persian).##
Khanzade, M. Nabatirad, and A. Ashrafi, “Improving Power System Stability after Contingency Occurrence on the Basis of Distributed Artificial Intelligence,” J. of Advanced Defense Science and Technology, vol. 6, no. 4, pp.245-253, 2019 (In Persian).##
Abbott and P. Roger, “Global Response to Global Threats-security Sustainable for 21 Century,” Oxford Research Groups, Oxford, 2006.##
Recchia, “Immigration, Politics and Violence in Urban France: Between Fiction and Facts,” J. of Environmental crisis, vol. 12, no. 9, pp. 20-42, 2005.##
Barkhordar and A. Chavoshiyan, “Flood Zoning, Workshop of Rivers Flood Control,” Hydraulic Association, 2000.##
R. Sadeghi, R. Jalali, Rad and A. A. Mohammadi Sarab, “Flood Zoning using HEC-RAS Software and GIS (Case Study: Darabad Urban Watershed, Tehran)", Caspian Research J. of Agricultural Sci. and Natural Resources, pp. 34-46, 2003 (In Persian).##
Kates and D. Pijawka, “From Rubble to Moument, the Pace of Reconstruction Following Disaster, Massachusetts, The MTT Press, 1977.##
Esfandeyari, E. Javidbeheshti, and M. Fathi, “Zoning the Flood Potential of the Aghlaghan River using hybrid Model,” Int. Conf. on Sustainable Development, Solutions, and Challenges, pp. 1-12, 2014 (In Persian).##
Niknejad and E. Alizadeh, “Flood Study and Control in Two Sub-basins Leading to Lake Urmia, Zanjan Agricultural,” and Natural Resources Research Center, 2006 (In Persian).##
Valizadeh, R. Dalir Hasannia, and Kh. Azari, “ Flood Zoning and its Impact on Land Use in the Surrounding Area Using Unmanned Aerial Vehicles (UAV) Images and GIS,” J. of RS and GIS for Natural Resources, vol. 10, no. 3, pp. 59-75,. 2019 (InPersian).##
Pourhossein Ghadi , M. Hosseini, M. Seifizadeh, and A. Emadi, “Flood Zoning in Tajan River Using HEC-RAS Mathematical Model Kordkhel to Zaramrud Hydrometric Station Range,” 9th Int. River Eng. Seminar, Ahvaz, 2012 (In Persian).##
Ezz, “Integrating GIS and HEC-RAS to Model Assiut Plateau Runoff,” The Egyptian J.of Remote Sensing and Space Sci., vol. 21, no. 3, pp. 219-227, 2018.##
Zeleňáková, R. Fijko, S. Labant, E. Weiss,G. Markovič, and R. Weiss, “Flood Risk Modelling of the Slatvinec Stream in Kružlov Village, Slovakia,” J. of Cleaner Production, pp. 109-18, 2019.##
Taghvaei and A. Jovzi Khameslouei, “Management and Planning of Crisis in Urban Spaces with Passive Defense Approach and SWOT Model,” Geographical Planning of Space, vol. 2, no. 6, pp. 57-74, 2012 (In Persian).##
Kazemi, Ahrbanoo and N. Tabrizi, “Assessing the Safety of Urban Space with Emphasis on Passive Defense Indicators (Case Study: Amol City),” Urban Structure and Function Studies, vol. 3, no. 9, pp. 11-26, 2015 (In Persian).##
Qawai and H. Karimi, “The Role of Education and Citizen Participation in Urban Fire Control in Order to Plan and Manage Urban Crises,” Geographical Space,no. 36, pp. 25-46,2011 (In Persian).##
H. Ahmarloui Harris, “Passive Defense in Modern Wars (Sh.M.H.). Publisher,” Farabi Faculty of Sci. and Tech. 2015 (In Persian).##
Javan, M. Mohammadrezapour Tabari, and M. Mirzaie, “Flood Risk Mapping Use Flow Energy Equation and Geographic Information System,” J. of Water and Sewage, vol.24 , no. 3, pp.111-101, 2012 (In Persian).##
Modiri , S. Nosrati, and H. Karimi Shirazi, “Crisis Management Planning in Urban Management with a Passive Defense Approach and Using SWOT or MCDM Techniques,” J. of Emergency Management, 4 (Special Issue of Passive Defense Week 94), pp. 5-14, 2015 (In Persian).##
Guidelines for Estimating Runoff for Design of Irrigation and Drainage Networks, Office of Standard and Technical Criteria, Publication no 307 (In Persian).##