بررسی اصول پدافند غیر عامل در منظر شهر تاریخی تبریز در دوران قاجار

نوع مقاله : ترویجی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشکده معماری و هنر دانشگاه بین المللی آزاد اسلامی واحد ارس، جلفا، ایران

2 دانشیار دانشکده معماری و هنر دانشگاه آزاد اسلامی تبریز، تبریز، ایران

چکیده

مهم‌ترین عامل در ایجاد رفاه مردم و احساس امنیت در فضاهای عمومی و خصوصی شهری رعایت اصول پدافند غیرعامل در طراحی‌ها است که راهکاری برای ارتقای سطح کیفیت زندگی در جوامع است و امکان ویژه‌ای را برای نجات جان افراد جامعه به هنگام بروز خطر ایجاد می‌کند و باعث بهبود عملکرد سامانه و کاهش آسیب‌پذیری و ارتقای سطح ایمنی جامعه می‌شود. با بررسی معماری سنتی تبریز و قرارگیری آن در مسیر ارتباطی جاده ابریشم، دارا بودن موقعیت ویژه اجتماعی و فرهنگی، اقتصادی و سیاسی، مشخص می گردد که شهر تبریز را جز یکی از شهرهای تهدید پذیر طی دوران قبل و بعد از اسلام کرده بود که تأمین ایمنی و امنیت شهروندان در مقابل حملات و خطرات احتمالی را در طراحی‌ها ملزم می‌شود. این تحقیق از نوع بنیادی – کاربردی با روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است که باهدف بررسی نقش پدافند غیرعامل و مطابقت در نحوه پیاده‌سازی و رعایت عوامل آن در شهرسازی و معماری بومی تبریز قدیم است. در این تحقیق به‌منظور شناخت راهکارهای معماری سنتی با مرور ادبیات و مشاهده میدانی، اطلاعات جمع‌آوری‌شده است. نتایج حاکی از آن است که هندسه بنا، موقعیت قرارگیری، استقرار و تعدد بازشوها، نحوه دسترسی و پیش‌بینی فضاهای امن به‌عنوان فضای چند عملکردی برای هر ساختمان در زمان صلح و جنگ، ازجملهمؤلفه‌های مهم در بهینه‌سازی معماری ساختمان و معماری سنتی و معماری همساز با اقلیم از منظر پدافند غیرعامل است.

کلمات کلیدی: پدافند غیرعامل، معماری سنتی، بافت تاریخی، منظر شهری

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigating the Principles of Non-Active Defense in the View of the Historical City of Tabriz During the Qajar Era

نویسندگان [English]

  • parinaz farshad 1
  • Sahar Toofan 2
1 Landscape Architecture Researcher, Aras International Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran
2 Department Of Architecture, Tabriz Branch, Islamic Azad University,
چکیده [English]

The most important factor in creating people's well-being and a sense of security in public and private   urban spaces is to observe the principles of passive defense in designs, which is a solution to improve the quality of life in communities and creates a special possibility to save the lives of people in the community when danger occurs. It slows down and improves the performance of the system and reduces the vulnerability and improves the safety level of the society. The traditional architecture of Tabriz and its    location on the communication route of the Silk Road, having a special social and cultural, economic and political position, make it one of the cities under threat in the previous era. And after Islam, it has made it mandatory to ensure the safety and security of citizens against possible attacks and dangers in the designs. It is in the way of implementation and observance of its factors in urban planning and native architecture of old Tabriz. In this research, information has been collected in order to know the solutions of traditional architecture by reviewing the literature and field observation. The results indicate that the geometry of the building, location, location and number of openings, how to access and predict safe spaces as a             multi-functional space for every building in times of peace and war are among the important components in optimizing building architecture and traditional architecture. And the architecture compatible with the   climate is not a factor from the point of view of defense.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Non-Active Defense
  • Traditional Architecture
  • Historical Context
  • Urban Landscap
[1]. S.Gheibi and M. Nikpour, “The Strategies of passive defense in architecture of old districts in Kerman city,” European Online Journal Of Natural and Social Sciences, 2015.
[2]. M. Javanmardi and S.M. Karbasian, and M. Khabooshani, “The Recognition and Scrutiny Relationship between Organizational Agility Capabilities Using RBF Neural Network for Strengthening Passive Defence Capabilities,” J. Passive Defence Sci. Tech., 2011.
[3]. ملکی، کیومرث، برندکام، ف، شفاعتی، الف،ضرورت توجه به پدافند غیرعامل در برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری، راهبردی در کاهش آثار حملات خارجی، سومین همایش ملی پدافند غیرعامل، 7 و 8 اردیبهشت، دانشگاه ایلام، صص. 1344-1351.
[4]. هژبری نوبری، ع،نگاهی جدید به معماری دفاعی اورارتور، مجموعه مقالات مطالعات ایران، نشر مطالعات فرهنگی بین‌المللی، صفحات 48-40، 1381.
[5]. هوپر، ج، لئوناردو، د، جی، م، امنیت و طراحی سایت، انتشارات شهیدی،تهران، 1386.
[6]. بلیلان، ل، دارالسلطنه‌ی تبریز، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز،1401.
[7].حسین زاده دلیر، ک، ملکی، ک، شفاعتی، الف، حیدری فر، محمد رئوف، پدافند غیرعامل و توسعه پایدار شهری با تأکید بر کاربری‌های تهدید پذیر کلان‌شهر تبریز از منظر جنگ، مجله جغرافیا و پایداری محیط، شماره 5، 1391.
[8]. M. R. Loni “National Passive Defence Development Strategy in the Communication Field”; Supreme National Defence Univ. 2011
.
[9]. دهخدا، ع، 18 لغت‌نامه دهخدا، جلد چهارم، انتشارات دانشگاه تهران،1351.
[10]. زارع پور،الف،کاربرد پدافند غیرعامل در برنامه‌ریزی شهری،1397.
[11]. مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن، پیش‌نویس مبحث 21 پدافند غیرعامل مقررات ملی ساختمان ویرایش 6، 1388.
[12]. موحدی نیا، ج،اصول و مبانی پدافند غیرعامل، انتشارات دانشگاه صنعتی مالک اشتر، تهران، 1388.
[13]. کامران، ح، حسینی امینی، ح، بررسی نقش طرح‌های توسعه کالبدی در پراکنده رویی شهری با رویکرد پدافند غیرعامل نمونه موردی: شهر سنندج، فصلنامه جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، دانشگاه فردوسی مشهد، 1390.
[14]. پیمان، ص. غضنفری نیا، س. استحکامات و سازه‌های امن، چاپ سوم، انتشارات دانشگاه صنعتی مالک اشتر، تهران،1388.
[15]. صدری افشار، غ، ح و حکیمی، ن، فرهنگ لغت ایران معاصر، موسسه انتشارات کلمه، تهران، 1373.
[16]. صالحی، الف، ویژگی‌های زیست‌محیطی فضاهای شهری امن، مرکز مطالعات و تحقیقات معماری، تهران،1387.
[17].پوراحمد، ع، بررسی رابطه دین‌داری و احساس امنیت در فضاهای شهری و روستایی، پژوهش راهبردی امنیت و نظم اجتماعی،1391.
[18]. محمد زاده، م، نبی زاده، م، عبدالهی، الف، بررسی الزامات طراحی ایستگاه بارانداز شهرستان دورود از دیدگاه پدافند غیرعامل، نشریه علمی پدافند غیرعامل،1401.
[19]. خرم‌آبادی، م، تاریخچه و مفاهیم پدافند غیرعامل، فصلنامه سازمان نظام‌مهندسی ساختمان، شماره 36، 1390.
[20]. اسمعیلی سنگری، ح،عمرانی،ب، بافت تاریخی شهر تبریز،1385.
[21]. سلطان‌زاده، ح، تبریزخشتی استوار در معماری ایران، 1389.
[22]. بندر آباد، ع، شاه‌چراغی، الف، کاربرد روان‌شناسی محیطی در معماری و شهرسازی صفحات 433،1394.
[23]. توسلی، م، ساخت شهر و معماری در اقلیم گرم و خشک ایران، تهران، انتشارات پیام نور،1381.
[25]. مینورسکیو تاریخ تبریز، صفحه 51، 1389.
[26]. کیانفر،ج، پورگشتال، ه، تاریخ امپراتوری عثمانی، جلد 2، صفحات 1073-1074، 1387.
[27]. امیری، م، سفرنامه ونیزیان در ایران، شش سفرنامه، انتشارات خوارزمی،صفحه 44، سال 1381.
[28]. اسمعیلی سنگری، ح، عمرانی،ب،بافت تاریخی شهرتبریز،صفحات 115،1355-114.
[29]. نادرمیرزا،تاریخ و جغرافی دارالسطنه تبریز، چاپ گلشن،1354.
[30]. بلیلان اصل، ل، ستارزاده، د، مقایسه گستردگی شهر تبریز در دوره های ایلخانی، صفوی و قاجار با استاد بر مستندات تاریخی، هویت شهر، 1390.
[31]. پورمحمدی، م، شفاعتی، الف، ملکی، ک، مدیریت و برنامه ریزی شهری با تاکید بر پدافند غیرعامل راهبردی در ایمنی و توسعه پایدار شهری، یازدهمین کنگره جغرافی دانان ایران، دانشگاه شهید بهشتی،1390.
[32]. مومن زاده، ر، مفاهیم اساسی در رابطه جغرافیا و امنیت ملی، نشریه سپهر،1386.
[33]. نورنژاد، م، راهی به سوی توسعه ی پایدار، ماهنامه اطلاعات سیاسی اقتصادی، سال 1377.
[34]. محرمعلی، ف، فرصت ها و جالش های جغرافیای امنیتی تهران، رشد آموزش جغرافیا، 1385.
[35]. بنیاد امانی، ل، بررسی ارتباط شهر نشینی با بزه کاری نوجوانان پسر در کانون اصلاح و تربیت پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی تهران، 1377.
[36]. کارمونا، مو دیگران،مکان های عمومی فضاهای شهری، انتشارات دانشگاه هنر، تهران، 1388.
[37].  ترانسیک، ر، یافتن فضای گمشده: نظریه های طراحی شهری،1986.